Chính phủ Nhật Bản vừa trình Quốc hội bản bổ sung ngân sách trị giá hơn 18 nghìn tỷ yên cho năm tài khóa 2025. Điều đáng chú ý không chỉ là quy mô ngân sách, mà còn là kế hoạch đẩy chi tiêu quốc phòng lên mức tương đương 2% GDP – một con số thường gắn với tiêu chuẩn của NATO.

Nhưng đặt câu hỏi thẳng: Trong bối cảnh hiện tại của Nhật Bản, mục tiêu 2% có thực sự hợp lý?

Nhật Bản không thiếu người cho rằng quốc phòng cần được tăng cường. Tuy nhiên, nhìn từ ba góc độ – tài chính, xã hội và chiến lược – có thể thấy đây là một quyết định chứa nhiều rủi ro, thậm chí có thể làm Nhật Bản yếu đi thay vì mạnh lên.


1. Gánh nặng tài chính: Nợ công đã “quá tải”, nhưng chi vẫn cứ tăng​

Hơn 60% của gói ngân sách bổ sung lại được tài trợ bằng trái phiếu. Điều này nghĩa là Nhật Bản tiếp tục vay để chi tiêu, trong khi nợ công đã vượt mức 260% GDP – cao nhất thế giới.

Trong cấu trúc ấy, việc tăng chi tiêu quốc phòng lên 2% không chỉ là tăng ngân sách một năm, mà là cam kết chi dài hạn:
  • Mua sắm vũ khí
  • Chi phí bảo dưỡng
  • Lương cho nhân sự
  • Trang thiết bị mới
  • Chi phí vận hành trong nhiều thập kỷ
Tất cả đều là khoản chi “ dài hạn”.

Một quốc gia không thể xây dựng an ninh lâu dài bằng tiền đi vay vô thời hạn.
Khi tài chính suy yếu, quốc phòng sớm muộn cũng bị ảnh hưởng – và Nhật Bản đang đi vào vòng xoáy đó.


2. Ưu tiên xã hội bị lệch pha: Những vấn đề cấp thiết hơn đang bị bỏ lại​

Nhật Bản đang đối mặt với những thách thức nội tại nghiêm trọng:
  • Giá tiêu dùng tăng nhưng lương stagnate
  • Tỷ lệ sinh thấp kỷ lục
  • Xã hội già hóa nhanh
  • Thiếu nhân lực trong mọi ngành
  • Gánh nặng thuế và bảo hiểm đè lên người trẻ
Về lý, ngân sách quốc gia phải phản ánh ưu tiên sống còn của xã hội. Nhưng khi phần lớn nguồn lực bị hút vào quốc phòng, những lĩnh vực đáng lẽ cần hỗ trợ khẩn cấp – giáo dục, chăm sóc trẻ em, phúc lợi, cải cách y tế – bị đặt xuống hàng sau.

Trong bối cảnh ấy, quyết định đẩy quốc phòng lên 2% dễ khiến người dân cảm giác rằng:


“An ninh quốc gia quan trọng hơn an sinh của chính người dân.”
Nhấn để mở rộng...

Đây là sự lệch pha nguy hiểm, nhất là trong một xã hội đang già hóa nhanh và thiếu sinh lực tái tạo.

3. Chiến lược quốc phòng: 2% không phải “chiến lược”, chỉ là một con số​

Việc Nhật Bản nhắm đến mức 2% GDP phần lớn mang tính biểu tượng – một con số “đẹp”, tương thích với các cam kết của phương Tây. Nhưng:
  • Nhật không phải thành viên NATO
  • Hệ thống an ninh phụ thuộc mạnh vào Mỹ
  • Công nghiệp quốc phòng trong nước còn nhỏ
  • Nhân lực tự vệ đội thiếu trầm trọng
  • Phần lớn vũ khí đắt đỏ phải mua từ Mỹ, tiền chảy ra ngoài
Nói cách khác, chi nhiều không có nghĩa mạnh lên tương ứng.

Trong khi đó, việc tăng chi đột ngột cũng mang rủi ro:
  • Đẩy căng thẳng an ninh khu vực lên cao hơn
  • Tạo lý do để Trung Quốc và Bắc Triều Tiên tăng thêm quân sự hóa
  • Khiến Nhật trở thành “tuyến đầu” nếu xung đột nổ ra
Một chiến lược quốc phòng hiệu quả không thể chỉ dựa vào một tỷ lệ phần trăm. Nó cần:
  • Năng lực công nghiệp
  • Công nghệ tự chủ
  • Nhân lực
  • Ngoại giao
  • Tài chính bền vững

Nhưng những trụ cột này của Nhật Bản hiện đều đang gặp vấn đề.

Kết luận: Nhật Bản không thiếu thách thức, nhưng “2%” không phải câu trả lời​

Ở thời điểm này, điều Nhật Bản cần không phải là chạy theo một con số, mà là xây dựng một chiến lược an ninh gắn chặt với:
  • Năng lực tài chính thực tế
  • Nhu cầu xã hội
  • Dân số và nguồn nhân lực
  • Vai trò của ngoại giao trong khu vực
  • Sức mạnh công nghiệp và công nghệ
Một quốc gia mạnh không phải quốc gia chi tiêu quân sự nhiều nhất, mà là quốc gia biết cân bằng nguồn lực và giữ xã hội ổn định, nuôi sức dân, tạo nội lực cho đất nước.

Nếu không giải quyết được các vấn đề nền tảng – từ tài chính đến nhân khẩu học – thì dù chi tiêu quốc phòng đạt 2%, Nhật Bản vẫn đối mặt với nguy cơ yếu đi từ bên trong.

2% có thể là biểu tượng của quyết tâm, nhưng nó không thể trở thành thay thế cho một chiến lược quốc gia toàn diện.