Ngày 15 tháng 8 năm 1945, tiếng nói run rẩy của Thiên hoàng Hirohito trên làn sóng phát thanh thông báo Nhật Bản đầu hàng vô điều kiện đã khép lại một chương đầy biến động trong lịch sử Nhật Bản. Sau chiến tranh, Nhật Bản rơi vào tình trạng tan hoang: các thành phố lớn biến thành đống đổ nát, kinh tế kiệt quệ, hàng triệu người mất nhà cửa, nạn đói rình rập. Tuy nhiên, đây cũng chính là điểm khởi đầu cho một quá trình thay đổi sâu sắc. Trong bảy năm dưới sự chiếm đóng của lực lượng Đồng Minh do Hoa Kỳ dẫn đầu, Nhật Bản trải qua những cải cách toàn diện, đặt nền móng cho xã hội dân chủ và sự phát triển kinh tế thần kỳ sau này.
1. Tình hình nước Nhật sau thất bại
Khi chiến tranh kết thúc, Nhật Bản gần như sụp đổ toàn diện.- Kinh tế: sản xuất đình trệ, lạm phát phi mã, đồng Yên mất giá, hệ thống giao thông và công nghiệp bị phá hủy gần như hoàn toàn.
- Xã hội: hàng triệu người giải ngũ trở về không có việc làm, dân số đô thị rơi vào cảnh thiếu ăn, bệnh tật lan tràn.
- Tâm lý: người dân mất phương hướng, niềm tin vào “thiên hoàng thần thánh” lung lay khi lần đầu nghe giọng nói con người thật của ông.
2. Cải cách chính trị: Hiến pháp 1947
Một trong những thay đổi lớn nhất là việc ban hành Hiến pháp mới (có hiệu lực từ 3/5/1947).- Nhật Bản trở thành quân chủ lập hiến: Thiên hoàng chỉ còn là “biểu tượng quốc gia”, không có quyền lực chính trị.
- Quyền dân chủ được mở rộng: người dân được bảo đảm quyền tự do ngôn luận, hội họp, tôn giáo; phụ nữ lần đầu tiên có quyền bầu cử.
- Điều 9 nổi tiếng: Nhật từ bỏ quyền tuyên chiến và duy trì quân đội, chỉ được phép có lực lượng phòng vệ hạn chế.
3. Cải cách kinh tế – xã hội
Song song với chính trị, Hoa Kỳ và Đồng Minh triển khai loạt cải cách kinh tế sâu rộng:- Giải thể zaibatsu: các tập đoàn khổng lồ như Mitsubishi, Mitsui bị chia nhỏ để giảm sức mạnh độc quyền, mở đường cho cạnh tranh công bằng hơn.
- Cải cách ruộng đất: đất đai của địa chủ lớn được bán rẻ lại cho nông dân; đến đầu thập niên 1950, hơn 90% nông dân đã trở thành chủ đất. Điều này phá vỡ giai tầng phong kiến tồn tại hàng thế kỷ.
- Tăng cường quyền lợi lao động: luật mới cho phép thành lập công đoàn, tổ chức đình công, qua đó nâng cao vị thế của người lao động trong xã hội.
4. Văn hóa – xã hội trong thời kỳ chiếm đóng
Ngoài kinh tế và chính trị, xã hội Nhật cũng thay đổi sâu sắc:- Giáo dục được cải tổ, nhấn mạnh tinh thần dân chủ và bình đẳng thay vì chủ nghĩa quân phiệt.
- Báo chí, nghệ thuật, văn hóa đại chúng được khuyến khích phát triển, đưa đến những luồng gió mới từ phương Tây.
- Quân đội bị giải giáp hoàn toàn, người dân quen dần với cuộc sống phi quân sự, tập trung vào đời sống dân sự.
Có thể bạn sẽ thích