アリの大人“飼い”の魅力
Sức thu hút “vật nuôi” kiến với người lớn
大人が飼うペットとして昆虫というのは、犬猫などに比べてちょっと印象が薄い。それもカブトムシ、クワガタならまだしも、あの小さな「ありんこ」。どんなところに魅力があるんだろう。
So với chó và mèo, hình ảnh côn trùng là thú cưng được người lớn nuôi hơi mờ nhạt. Chúng không chỉ là những con côn trùng như bọ cánh cứng, bọ cánh cứng đực mà còn là những con kiến nhỏ. Có lẽ chúng có sức hút ở điểm nào đó.
「アリの観察で最も魅力的な部分は、昆虫でありながら、人間のように社会生活を営むところにあると思います。他の多くの昆虫は生まれた直後から1匹で生きていくことが多いですが、働きアリたちは危険な地上に出て巣の中の女王アリや幼虫たちの食料を集めます。自分の身を危険にさらして、家族の繁栄のために働くというのは昆虫の中では珍しい行動です。このような行動を自宅の机で観察していると、本当に癒やされます」
“Tôi cho rằng đặc điểm thu hút nhất khi quan sát kiến là ở chỗ tuy là một loài côn trùng nhưng chúng tổ chức cuộc sống xã hội như con người. Không giống với nhiều loại côn trùng khác ngay sau khi sinh ra đã bắt đầu cuộc sống tự lập, những chú kiến thợ đi đến những vùng đất nguy hiểm, thu thập thức ăn cho kiến chúa và các loài ấu trùng ở tổ. Chúng dấn thân vào những nơi nguy hiểm, lao động vì sự phồn vinh của gia đình, đây là hành động hiếm có ở trong các loài côn trùng. Khi quan sát những hành động như thế này ở trên bàn nhà mình, bạn sẽ thực sự cảm thấy thoải mái, dễ chịu”
そう教えてくれたのはアリの通販専門店「ANTROOM」の島田拓氏。ハチも似たような部分はあるが、飼うとなると飛んで逃げたり刺されたりで大変そう。そう考えると確かにアリはお手軽かも。
Ông Shimada Taku ở cửa hàng chuyên bán kiến qua mạng (ANTROOM) đã cho biết như vậy. Loài ong cũng có những đặc điểm tương tự nhưng nếu nuôi ong thì sẽ vất vả do chúng sẽ bay mất hoặc là sẽ bị chúng đốt. Với suy nghĩ như thế thì có lẽ nuôi kiến sẽ nhẹ nhàng, đơn giản hơn.
「また室内飼育をすると野外では見ることができない、本来地中で行われている行動を観察することができます。巣の中では、子育て部屋、エサ場、ゴミ捨て場などの部屋の使い分けが行われています。こんなに小さな虫が、部屋を使い分けるというのは本当に面白く、時間も忘れて観察をしてしまいます」
“Hơn nữa nếu bạn nuôi chúng ở trong phòng thì bạn có thể quan sát được những hành động chúng vốn thường làm ở trong lòng đầt mà bạn không thể nhìn được ở bên ngoài . Chúng tiến hành phân chia các khu vực ở trong tổ như nơi nuôi dạy con, nơi cho ăn, nơi vứt rác… Việc phân chia các khu vực của loài côn trùng nhỏ như này thực sự là thú vị, khiên bạn có thể quan sát mà quên cả thời gian”
他の昆虫と比べて寿命が長いため、長期間飼育が楽しめるのもアリの魅力だとか。女王アリは平均10～20年もの寿命があり、最高30年という飼育記録があるのだと、島田氏は教えてくれた。
So với các côn trùng khác thì vòng đời của kiến dài hơn nên việc thưởng thức thú vui nuôi kiến trong 1 thời gian dài phải chăng cũng là đặc điểm thu hút của kiến. Kiến chúa có vòng đời dài khoảng 10~20 năm, và đã có kỷ lục nuôi kiến dài nhất là 30 năm – ông Shimada cho biết.
それではどんな種類のものが、飼育するうえで人気を集めているんだろう。
Do vậy có lẽ khi nuôi một loại kiến nào đó bạn cũng sẽ bị lôi cuốn.
「日本のアリ飼育者に人気があるのはクロオオアリとムネアカオオアリです。どちらも日本最大級のアリで、女王アリは18ｍｍ、働きアリも8～12ｍｍと大型。見応えがあります。日本全国に生息するアリなので、日本の気候にも合っています。どちらも女王アリ1匹と働きアリ5～10匹で4000円程度が相場です」
“Kiến đen và kiến ngực đỏ là 2 loài được những người nuôi kiến Nhật bản yêu thích. Cả 2 đều thuộc loài kiến lớn nhất Nhật bản, kiến chúa loại lớn dài 18 mm, kiến thợ loại lớn dài từ 8~12mm. Chúng có hình dáng ấn tượng. Cả 2 loài kiến này đều phân bố trên khắp nước Nhật nên hợp với khí hậu của Nhật. Hai loại kiến này đều có giá thị trường là 4000 Yên cho 1 kiến chúa và 5~10 kiến thợ”
また島田氏は、アリの興味深いこんな能力を教えてくれた。
「アリたちは声は出しませんが、動き、フェロモンなどを組み合わせてコミュニケーションを取っています。例えば、巣の外で一匹では運べない大きなエサを見つけると、腹部にある胃袋とは別の“そのう”という袋にエサを貯めて巣に戻ります。このとき、腹部から道しるべにフェロモンを付けながら巣に戻るのです。そして巣に帰ってきた働きアリは、仲間たちに“そのう”に貯めたエサを口移しで分け与えます。それも、できるだけ多くの仲間に少量ずつ吐き戻します。すると、エサの存在を知った仲間たちは、道しるべのフェロモンをたどりながらエサの場所まで行くのです」
Hơn nữa ông Shimada còn chỉ ra khả năng thu hút sự quan tâm của kiến như sau.
“Bầy kiến không nói nhưng chúng có thể giao tiếp được với nhau thông qua sự kết hợp các chuyển động, các chất pheromone ①... Ví dụ, nếu tìm thấy lượng thức ăn lớn ở ngoài tổ mà 1 con không thể mang về, chúng sẽ tích luỹ thức ăn vào một túi chứa thức ăn không phải là túi dạ dày ở bụng và trở về tổ. Lúc này, trên đường trở về tổ chúng tiết ra chất pheromone từ bụng để đánh dấu đường. Và kiến thợ sau khi trở vể tổ sẽ chia đồ ăn đựng trong túi chứa thức ăn đó cho các bạn bằng miệng. Thêm vào đó nó cố gắng nhả từng chút cho càng nhiều bạn càng tốt trong khả năng có thể. Lập tức, các bạn của chúng biết được sự tồn tại của thức ăn sẽ lần theo chất pheromone chỉ dẫn đường để đi đến nơi có thức ăn”
飼育していると見かけることもあるだろう、アリの特殊なコミュニケーション。自宅でぼんやり眺めていると、社会生活を楽しく送るヒントが発見できるかも!?
Trong quá trình nuôi kiến có lẽ sẽ phát hiện ra cách giao tiếp đặc biệt của chúng. Thong thả ngắm nhìn kiến ở nhà có lẽ bạn sẽ phát hiện ra những ý tưởng mới cho một cuộc sống xã hội vui vẻ.
Chú thích
Pheromone giữ vai trò trong nhiều hoạt động của đời sống côn trùng. Pheromone có thể là chất báo động, chất giúp cho côn trùng biết và nhận ra nhau, chất hấp dẩn sinh dục, chất quyết định cho việc tụ tập lại thành đàn của côn trùng, và cũng là chất quyết định cho các loài hình cá thể (caste determination) của các côn trùng sống thành xã hội.
Chất pheromone báo động ở các loài kiến thường được tiết ra từ hàm trên hay tuyến hậu môn. Những chất hấp dẫn sinh dục thường được tiết ra từ con cái để hấp dẫn con đực. Ở các loài kiến thì các chất sử dụng để đánh dấu đường đi được tiết ra từ hậu môn.