Chính trị Chiến Lược An Ninh và Quân Sự của Nhật Bản Trong Bối Cảnh Khu Vực Đầy Biến Động

kamikaze · Lúc 08:27:39

Nhật Bản từ sau Thế chiến II được biết đến như một quốc gia hòa bình, với Điều 9 Hiến pháp 1947 tuyên bố từ bỏ chiến tranh và không duy trì quân đội thường trực. Tuy nhiên, thực tế chính trị – an ninh đã buộc Nhật Bản phải xây dựng Lực lượng Phòng vệ Nhật Bản (JSDF) và phát triển một chiến lược an ninh ngày càng năng động. Trong bối cảnh khu vực Đông Á nhiều biến động – từ sự trỗi dậy của Trung Quốc, vấn đề Triều Tiên, cho đến cạnh tranh Mỹ–Trung – Nhật Bản đang định hình lại chính sách an ninh và quân sự của mình để vừa bảo vệ đất nước, vừa duy trì vai trò quốc tế.

1. Cơ sở pháp lý: Điều 9 Hiến pháp và sự linh hoạt trong diễn giải

Điều 9 Hiến pháp Nhật Bản khẳng định từ bỏ chiến tranh và không duy trì lực lượng vũ trang.
Tuy nhiên, với bối cảnh an ninh thay đổi, Nhật Bản đã diễn giải linh hoạt: thành lập Lực lượng Phòng vệ (1954) dưới danh nghĩa tự vệ.
Nhiều cải cách sau này (như luật an ninh 2015) đã mở rộng phạm vi hoạt động của JSDF, cho phép tham gia vào các hoạt động tập thể, hỗ trợ đồng minh, và tham gia gìn giữ hòa bình quốc tế.

Điều này cho thấy chính trị Nhật Bản luôn tìm cách cân bằng giữa cam kết hòa bình và nhu cầu thực tế bảo vệ an ninh quốc gia.

2. Liên minh với Mỹ – Trụ cột chiến lược an ninh

Từ sau chiến tranh, Hiệp ước An ninh Nhật – Mỹ (1951, 1960) trở thành nền tảng.
Mỹ duy trì hàng chục nghìn binh sĩ tại các căn cứ ở Nhật, trong đó Okinawa là trọng điểm.
Đổi lại, Nhật Bản được hưởng “ô an ninh” từ Mỹ, giảm gánh nặng quốc phòng.
Tuy nhiên, trước bối cảnh mới, Nhật đang tìm cách vừa duy trì liên minh, vừa mở rộng năng lực tự vệ để tránh phụ thuộc tuyệt đối.

3. Thách thức khu vực

Trung Quốc

Sự trỗi dậy mạnh mẽ của Trung Quốc cả về kinh tế lẫn quân sự, đặc biệt là các hoạt động ở Biển Hoa Đông (xung quanh quần đảo Senkaku/Điếu Ngư), đang là thách thức lớn nhất với an ninh Nhật Bản.

Triều Tiên

Các vụ thử hạt nhân và tên lửa đạn đạo của Triều Tiên nhiều lần bay qua không phận Nhật Bản, khiến mối đe dọa an ninh luôn hiện hữu.

Quan hệ khu vực phức tạp

Bên cạnh Trung – Triều, Nhật còn phải tính toán trong quan hệ với Nga (tranh chấp lãnh thổ ở quần đảo Kuril/Nam Kuril), đồng thời duy trì hợp tác an ninh với Hàn Quốc và ASEAN trong một bối cảnh nhạy cảm về lịch sử.

4. Chiến lược quân sự hiện nay

Tăng ngân sách quốc phòng: Nhật đã quyết định nâng chi tiêu quốc phòng lên mức 2% GDP trong vòng 5 năm tới – mức cao nhất kể từ sau chiến tranh.
Hiện đại hóa Lực lượng Phòng vệ: Đầu tư vào năng lực phòng thủ tên lửa, tàu ngầm, máy bay chiến đấu thế hệ mới, và an ninh mạng.
Chiến lược “phản công” (counterstrike): Gần đây, Nhật công bố học thuyết mới cho phép tấn công phủ đầu vào căn cứ đối phương nếu có mối đe dọa trực tiếp. Đây là bước ngoặt trong chính sách quốc phòng, vượt ra ngoài phạm vi “phòng vệ thuần túy”.
Đa dạng hóa đối tác: Bên cạnh Mỹ, Nhật tăng cường hợp tác an ninh với Úc, Ấn Độ và ASEAN, hình thành mạng lưới an ninh rộng hơn.

5. Tương lai: Giữa hòa bình và sức mạnh

Nhật Bản đứng trước một bài toán khó: làm thế nào để duy trì hình ảnh quốc gia hòa bình gắn với Điều 9 Hiến pháp, trong khi thực tế buộc phải gia tăng sức mạnh quân sự. Các xu hướng có thể thấy trong tương lai:

Tiếp tục mở rộng phạm vi hoạt động của JSDF.
Thảo luận về khả năng sửa đổi hoặc bổ sung Điều 9.
Tăng cường tham gia vào an ninh khu vực và quốc tế, không chỉ với vai trò “đồng minh của Mỹ” mà còn như một cường quốc an ninh độc lập hơn.

Kết luận

Chiến lược an ninh và quân sự của Nhật Bản ngày nay là sự dung hòa giữa quá khứ và hiện tại: vừa bị ràng buộc bởi Hiến pháp hòa bình, vừa phải thích ứng với một khu vực ngày càng bất ổn. Trong bối cảnh Trung Quốc trỗi dậy, Triều Tiên tiếp tục thử tên lửa, và trật tự quốc tế nhiều biến động, Nhật Bản buộc phải chuyển mình để bảo đảm an ninh quốc gia.

Sự thay đổi này không chỉ ảnh hưởng tới chính trị trong nước mà còn tác động đến cán cân quyền lực khu vực châu Á – Thái Bình Dương trong nhiều thập kỷ tới.

Kỳ trước: