Trước khi trở thành một trong những quốc gia có nền giáo dục tiên tiến hàng đầu thế giới, Nhật Bản đã trải qua một quá trình dài hình thành và phát triển hệ thống học tập của mình. Thời cổ đại là giai đoạn đặt nền móng, khi giáo dục chủ yếu phục vụ cho nhu cầu sinh tồn, duy trì trật tự xã hội, và sau đó chịu ảnh hưởng sâu sắc từ văn hóa Trung Quốc. Đây là thời kỳ mà những giá trị ban đầu của giáo dục Nhật Bản được định hình và vẫn còn tác động đến tận ngày nay.
Từ thế kỷ 5, Nhật Bản bắt đầu tiếp xúc mạnh với Triều Tiên và Trung Quốc qua các đoàn sứ giả và nhà sư.
Xem thêm: Lịch sử giáo dục Nhật Bản: Từ khởi thủy đến hiện đại
Bài tiếp theo: Giáo dục Nhật Bản thời Asuka và Nara (thế kỷ 6–8)
1. Giáo dục thời tiền sử – Truyền dạy kỹ năng sống
- Hình thức: Hoàn toàn truyền miệng và học qua quan sát.
- Nội dung:
- Kỹ năng săn bắn, hái lượm, đánh bắt cá.
- Canh tác lúa nước (bắt đầu từ thời Yayoi, khoảng 300 TCN).
- Các nghi lễ tôn giáo và tín ngưỡng Shinto sơ khai.
- Đối tượng: Chủ yếu trong cộng đồng bộ lạc, trẻ em học từ người lớn, không có phân hóa giai cấp rõ rệt về giáo dục.
2. Sự hình thành giai cấp và giáo dục quý tộc
- Khi quyền lực tập trung vào các thủ lĩnh bộ lạc (uji), tri thức về quản lý, nghi lễ và chiến trận được truyền cho tầng lớp cầm quyền.
- Giáo dục quân sự: Rèn luyện kỹ năng dùng vũ khí, chiến lược phòng thủ và tấn công.
- Giáo dục tôn giáo: Đào tạo thầy tế (kannushi) thực hiện nghi lễ, gìn giữ phong tục.
3. Ảnh hưởng từ Trung Quốc và Triều Tiên (thế kỷ 5 – 7)
Từ thế kỷ 5, Nhật Bản bắt đầu tiếp xúc mạnh với Triều Tiên và Trung Quốc qua các đoàn sứ giả và nhà sư.
- Chữ viết Hán: Được du nhập, mở ra thời kỳ học tập thông qua văn bản.
- Phật giáo: Không chỉ là tôn giáo mà còn mang đến tri thức về triết học, y học, kiến trúc.
- Hệ thống giáo dục kiểu Trung Hoa:
- Chỉ dành cho quý tộc và quan lại.
- Học Kinh điển Nho giáo (Luận Ngữ, Đại Học, Trung Dung, Mạnh Tử) để đào tạo quan lại trung thành với thiên hoàng.
4. Cải cách Taika (645) và giáo dục quan liêu
- Nhà nước Nhật Bản áp dụng chế độ tập quyền theo mô hình nhà Đường (Trung Quốc).
- Lập Đại học quốc gia (Daigaku-ryō) dành cho con cháu quý tộc học văn học Hán, luật pháp, và nghi lễ.
- Xây dựng các trường tỉnh (kokugaku) cho con em tầng lớp thấp hơn, nhưng vẫn giới hạn quyền tiếp cận.
5. Đặc điểm nổi bật của giáo dục thời kỳ này
- Tập trung vào giới tinh hoa, chưa phổ cập cho dân thường.
- Mang đậm ảnh hưởng Nho – Phật – Thần (Shinto).
- Mục tiêu chính: đào tạo quan lại, thầy tu và duy trì trật tự chính trị xã hội.
6. Kết luận
Giáo dục Nhật Bản thời cổ đại là giai đoạn đặt nền móng, kết hợp giữa tri thức bản địa và ảnh hưởng sâu sắc từ Trung Quốc. Dù còn mang tính chất độc quyền của giới quý tộc, giai đoạn này đã mở ra một thời kỳ mới, trong đó chữ viết, tư tưởng Nho giáo và Phật giáo trở thành trụ cột. Đây cũng chính là nền tảng để các thời kỳ sau, đặc biệt là thời Heian và Kamakura, tiếp tục phát triển và định hình bản sắc giáo dục Nhật Bản.Xem thêm: Lịch sử giáo dục Nhật Bản: Từ khởi thủy đến hiện đại
Bài tiếp theo: Giáo dục Nhật Bản thời Asuka và Nara (thế kỷ 6–8)
Sửa lần cuối:
Có thể bạn sẽ thích