Sau giai đoạn “Kinh tế thần kỳ” đầy tự hào, Nhật Bản bước vào thập niên 1990 với nhiều kỳ vọng. Nhưng thay vì tiếp tục tăng trưởng, đất nước lại phải đối diện với khủng hoảng kinh tế kéo dài, già hóa dân số và những thách thức mới của thời toàn cầu hóa. Giai đoạn từ 1990 đến nay vì thế thường được gọi là “Nhật Bản hiện đại” – vừa chứa đựng nhiều khó khăn, vừa là thời kỳ tìm kiếm con đường mới để thích ứng.
1. Thập niên mất mát (1990 – 2000)
Cuối thập niên 1980, bong bóng bất động sản và chứng khoán vỡ tung, kéo nền kinh tế rơi vào khủng hoảng. Tốc độ tăng trưởng giảm mạnh, nhiều công ty phá sản, ngân hàng ngập trong nợ xấu. Người ta gọi đây là “Thập niên mất mát” (Lost Decade).- GDP hầu như không tăng trưởng.
- Tỷ lệ thất nghiệp cao bất thường đối với một xã hội vốn quen ổn định.
- Người dân mất niềm tin vào tương lai, hạn chế chi tiêu, làm cho kinh tế càng khó hồi phục.
2. Đầu thế kỷ 21: nỗ lực cải cách (2000 – 2010)
Bước sang thế kỷ mới, Nhật Bản tìm cách tái cơ cấu kinh tế và chính trị.- Thủ tướng Koizumi Junichiro (2001–2006) tiến hành cải cách tài chính, tư nhân hóa Bưu điện Nhật, tạo hình ảnh nhà lãnh đạo quyết đoán.
- Nhật Bản tăng cường quan hệ quốc tế, tham gia tích cực vào các vấn đề toàn cầu, nhưng đồng thời cũng phải đối diện với cạnh tranh gay gắt từ Trung Quốc và Hàn Quốc.
- Vấn đề dân số bắt đầu bộc lộ rõ: tỷ lệ sinh thấp, dân số già đi nhanh chóng, gây áp lực lớn lên hệ thống an sinh xã hội.
3. Thảm họa kép 2011 và những năm sau đó
Ngày 11/3/2011, trận động đất và sóng thần ở Đông Bắc Nhật Bản (Tohoku) đã gây thiệt hại khổng lồ, hơn 15.000 người thiệt mạng. Sự cố hạt nhân tại nhà máy điện Fukushima làm dấy lên lo ngại về an toàn năng lượng. Đây là một cú sốc lớn đối với đất nước, nhưng cũng cho thấy tinh thần kiên cường của người dân Nhật Bản trong việc tái thiết.4. Kỷ nguyên Abe và chính sách “Abenomics” (2012 – 2020)
Thủ tướng Abe Shinzo nắm quyền từ 2012 và đưa ra gói chính sách kinh tế được gọi là “Abenomics” với ba mũi tên: nới lỏng tiền tệ, chi tiêu công và cải cách cơ cấu. Dù có kết quả nhất định, Nhật Bản vẫn không thoát hẳn tình trạng trì trệ do dân số già và năng suất thấp.
Trong chính trị – ngoại giao, Abe nổi bật với đường lối chủ động hơn: củng cố liên minh với Mỹ, tăng cường vai trò của Lực lượng Phòng vệ, đồng thời thúc đẩy quan hệ với các nước Đông Nam Á.
5. Nhật Bản trong thời kỳ mới (2020 – nay)
Đại dịch COVID-19 giáng thêm một đòn nặng nề, làm bộc lộ những hạn chế trong hệ thống y tế và xã hội. Tuy vậy, Nhật Bản vẫn giữ vị trí nền kinh tế lớn thứ ba thế giới.- Đối mặt với thách thức nhân khẩu học, Nhật tăng cường ứng dụng robot và AI để bù đắp thiếu hụt lao động.
- Văn hóa đại chúng tiếp tục là “sức mạnh mềm”: anime, manga, game, ẩm thực Nhật được yêu thích trên toàn cầu.
- Ngoại giao tập trung vào cân bằng ảnh hưởng của Mỹ và Trung Quốc, đồng thời mở rộng hợp tác khu vực.
Kết luận
Từ 1990 đến nay, Nhật Bản không còn là hình ảnh “kỳ tích tăng trưởng” của thế kỷ trước, nhưng đã chứng minh khả năng thích nghi trong khó khăn. Dù đối mặt với nhiều vấn đề như già hóa dân số, nợ công cao và cạnh tranh quốc tế, Nhật vẫn giữ vai trò quan trọng trong kinh tế, công nghệ và văn hóa toàn cầu. Thời kỳ hiện đại của Nhật Bản vì thế là câu chuyện về sự kiên trì, đổi mới và khát vọng tìm ra con đường phát triển bền vững trong thế kỷ 21.
Có thể bạn sẽ thích