Lịch sử Lịch sử nhà vệ sinh Nhật Bản– Từ Kawaya cổ xưa đến Washlet hiện đại

kamikaze · Lúc 16:40:52

Nhắc đến Nhật Bản, nhiều người sẽ nghĩ ngay đến công nghệ tiên tiến, tàu siêu tốc Shinkansen hay phong cảnh hoa anh đào. Nhưng có một “hàng độc"
khác ít ai để ý đến. Đó chính là nhà vệ sinh. Từ những công trình thô sơ bằng gỗ thời cổ đại đến các toilet thông minh Washlet trứ danh, hành trình phát triển của nhà vệ sinh tại Nhật phản ánh rõ nét lịch sử, văn hóa và cả sự tỉ mỉ trong đời sống của người dân nơi đây. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng khám phá lịch sử nhà vệ sinh tại Nhật qua từng giai đoạn – từ Kawaya đến Washlet.

Hình minh họa: Tosu (東司)

Kawaya – Nhà vệ sinh đầu tiên của Nhật Bản

Xuất hiện: khoảng thời kỳ Jōmon (10.000–300 TCN).
Đặc điểm: được dựng trên sông hoặc kênh, chất thải rơi trực tiếp xuống nước.
Chức năng: ngoài vệ sinh, còn phục vụ chăn nuôi cá (phân người làm thức ăn cho cá).
Ý nghĩa: phản ánh tư duy tận dụng tài nguyên và chưa có khái niệm xử lý chất thải theo tiêu chuẩn vệ sinh hiện đại.

Ví dụ điển hình: Kawaya tại làng cổ Shōsōin ở Nara, một di tích cho thấy cách người xưa tổ chức sinh hoạt.

Tosu thời Heian – Toilet trong chùa chiền

Xuất hiện: thế kỷ 8–12, thời Heian.
Tên gọi: Tosu (東司) – nghĩa là “phòng ở phía Đông” trong chùa.
Cấu tạo: phòng kín, có bệ ngồi bằng gỗ hoặc hố, chất thải được gom lại để sử dụng làm phân bón cho nông nghiệp.
Văn hóa: được coi là nơi có yếu tố tâm linh. Nhiều chùa thờ Ususama-myō-ō – vị thần thanh tẩy, bảo vệ sức khỏe và xua đuổi điều xui rủi.

Toilet thời Edo – Khi phân người là vàng

Thời gian: 1603–1868.
Đặc điểm nổi bật: phân người (đặc biệt từ tầng lớp giàu) được thương lái mua lại để làm phân bón – gọi là “kimpaku” (金肥, phân vàng).
Kết cấu toilet: dạng hố sâu hoặc bồn gỗ, có nắp đậy.
Tính thương mại: ở Edo (Tokyo ngày nay), phân của người sống ở khu giàu có được bán với giá cao vì “chất lượng” tốt hơn.

Cuộc cách mạng phương Tây – Cuối thế kỷ 19 đến đầu 20

Nguyên nhân thay đổi:
- Giao lưu với phương Tây thời Minh Trị.
- Các trận động đất lớn (như Nōbi 1891, Kanto 1923) thúc đẩy cải thiện vệ sinh đô thị.
Điểm nhấn:
- Năm 1914, toilet xả nước đầu tiên của Nhật ra đời.
- 1917: Thành lập công ty TOTO, đặt nền móng cho ngành thiết bị vệ sinh Nhật Bản.

Chuyển biến: Toilet phương Tây (bệ ngồi) dần xuất hiện ở khách sạn, cơ sở công cộng, nhưng vẫn song song với toilet ngồi xổm truyền thống.

Sau Chiến tranh Thế giới thứ II – Phổ cập toilet bệ ngồi

Thời gian: 1945–1960.
Ảnh hưởng: Quân đội Mỹ và chính quyền chiếm đóng mang văn hóa toilet bệ ngồi vào Nhật.
Thay đổi xã hội: lệnh cấm sử dụng phân người làm phân bón khiến nhu cầu toilet xả nước tăng mạnh.
Kết quả: Đến thập niên 1960, toilet bệ ngồi trở thành tiêu chuẩn ở nhiều gia đình đô thị.

Washlet – Biểu tượng toilet Nhật Bản hiện đại

Ra đời: 1980, TOTO giới thiệu Washlet G.
Tính năng: vòi rửa nước ấm, ghế sưởi, máy sấy, khử mùi.
Thành công: Đến năm 2016, hơn 80% hộ gia đình Nhật có toilet Washlet hoặc tương tự.
Văn hóa sử dụng: người Nhật coi đây là chuẩn mực tiện nghi và sạch sẽ.

Nhà vệ sinh như một phần văn hóa

Thần toilet: Ususama-myō-ō trong Phật giáo, Kamisama trong Shinto.
Nghệ thuật công cộng: Dự án The Tokyo Toilet (Shibuya) – các kiến trúc sư nổi tiếng thiết kế toilet công cộng đẹp như tác phẩm nghệ thuật.
Giá trị xã hội: Toilet không chỉ là nơi giải quyết nhu cầu cá nhân mà còn là biểu tượng của sự chu đáo và tinh thần omotenashi (hiếu khách).

Hơn 1.000 năm lịch sử nhà vệ sinh tại Nhật cho thấy một hành trình đặc biệt: từ Kawaya mộc mạc, Tosu tôn nghiêm, toilet Edo thương mại hóa, đến Washlet công nghệ cao. Mỗi giai đoạn không chỉ phản ánh tiến bộ kỹ thuật, mà còn kể câu chuyện về văn hóa, lối sống và giá trị của con người Nhật Bản. Và có lẽ, với người Nhật, một nhà vệ sinh sạch sẽ, tiện nghi chính là minh chứng rõ nhất cho sự văn minh của xã hội.

Bài liên quan: