Một thực tập sinh kỹ thuật người Việt Nam tên Lan ( tên giả ) làm việc tại một công ty xây dựng, và người phụ trách của Cảnh sát tỉnh Okayama đã xem một đoạn video chứng minh người thực tập sinh trên đã bị bạo hành về tinh thần và thể chất trong suốt hai năm. Thay vì gửi vụ án cho bộ phận phụ trách điều tra tội phạm, người đàn ông yêu cầu "Bộ phận đối ngoại" điều tra. Theo trang web của Cảnh sát tỉnh Okayama, Bộ phận Đối ngoại là bộ phận thúc đẩy các hoạt động như các biện pháp chống khủng bố quốc tế, kiểm soát nhập cư và trấn áp các hành vi vi phạm luật công nhận người tị nạn.
Một trong những người ủng hộ người thực tập sinh nói rằng : “Đó là sự đối xử như thể có vấn đề với người thực tập sinh trên. Đã hơn một tháng trôi qua kể từ khi đoạn video gây sốc này được phát tán rộng rãi trên các phương tiện truyền thông lớn, nhưng Cảnh sát tỉnh Okayama vẫn chưa đưa người đã quấy rối nhiều thực tập sinh kỹ năng Việt Nam ra truy tố. Mặc dù bằng chúng được thể hiện rõ ràng trong video."
■ Cần 1 triệu yên để có được thị thực lao động tại Nhật Bản
Anh Lan có ước mơ giống như 200.000 lao động nước ngoài đến Nhật Bản làm việc với tư cách thực tập sinh kỹ năng mỗi năm. Lan nói: “Tôi nghĩ Nhật Bản là một đất nước tốt để có mức lương cao. Anh nghĩ rằng nếu mình đến Nhật Bản, anh sẽ cho vợ và con gái năm tuổi của mình một tương lai tốt đẹp hơn.
Tuy nhiên, giấc mơ Nhật Bản không bao giờ là “rẻ”. Một công ty phái cử người Việt Nam cho biết: “Phải mất 1 triệu yên để có được thị thực lao động tại Nhật Bản. Vì vậy, Lan nói rằng mình đã đưa cho công ty 1 triệu yên, bao gồm cả tiền tiết kiệm của bản thân và số tiền vay từ bạn bè của mình và ngân hàng .
Và Lan đã chăm chỉ trong 6 tháng tại Việt Nam và 1 tháng tại Nhật Bản để học tiếng Nhật và rèn luyện cho các công việc tiếp theo. Vào tháng 11 năm 2019, một tháng sau khi đến Nhật Bản, anh được điều động đến một công ty xây dựng nhỏ ở Okayama.
Lan cho biết, cuộc sống bắt nạt khắc nghiệt bắt đầu nhanh chóng xảy ra , và anh ấy bị đá quá mạnh đến mức phải vào bệnh viện. Anh nói rằng xương sườn của mình đã bị gãy và răng cũng bị gãy do hậu quả của vụ hành hung. “Các nhân viên người Nhật Bản không bao giờ dạy cho tôi cần phải làm gì,” Lan nói.
Lan được trả lương làm công việc giàn giáo theo giờ là 844 yên. Thu nhập hàng tháng khoảng 110.000 yên, trong đó 15.000 yên đã trừ tiền thuê nhà và tiền điện nước, nhưng 70.000 yên được anh gửi về gia đình mỗi tháng. Tuy nhiên, Lan vẫn nhẫn nhịn với sự đối xử tồi tệ trong một thời gian vì lo sợ mình có thể bị sa thải và phải về nước.
■ Trách nhiệm lớn của công ty giám sát đã bị bỏ qua
Tuy nhiên, sự bắt nạt cuối cùng đã trở nên không thể tha thứ được, và vào tháng 10 năm ngoái, Lan đã trốn thoát và cuối cùng được bảo vệ bởi liên đoàn lao động địa phương "Fukuyama Union Tanpopo".
Chủ tịch ủy ban điều hành ông Mitsugu Muto cho biết: “Mặc dù có vấn đề bắt nạt trong ngành xây dựng, nhưng tôi chưa bao giờ thấy trường hợp nào khủng khiếp như vậy. Công ty giám sát lẽ ra phải nắm được tình hình , và ít nhất nên được nghe về tình trạng thể chất và tình trạng giấc ngủ của thực tập sinh. Trách nhiệm của tổ chức giám sát đã không thực hiện bất kỳ hành động nào là rất lớn."
Trong trường hợp của Lan, kết quả của sự việc tương đối may mắn. Tổ chức Đào tạo Thực tập sinh Kỹ thuật (OTIT), nơi giám sát các thực tập sinh kỹ năng tại Nhật Bản sẽ chuyển anh sang một công ty quản lý khác và có thể làm việc cho một công ty khác cho đến khi thị thực hết hạn vào tháng 10 năm sau.
Theo ông Muto, Lan đang yêu cầu công ty xây dựng liên quan xin lỗi và đang trao đổi riêng với công ty xây dựng. Công ty xây dựng nhìn chung đã thừa nhận sự việc và xin lỗi, đồng thời sẽ xem xét bồi thường theo nội dung xin lỗi. Nếu có lời xin lỗi và bồi thường, Lan sẽ không gửi đơn tố cáo lên cơ quan công an. Mặt khác, người ta nói rằng sự việc đã được xác nhận cho công ty giám sát.
Ngay cả khi có bồi thường, Lan cho rằng “tôi vẫn còn nợ rất nhiều ở Việt Nam”. Anh ấy sẽ rời Nhật Bản vào tháng 10 và có lẽ sẽ không bao giờ quay lại.
"Các hành vi vi phạm nhân quyền như lạm dụng thực tập sinh kỹ năng nước ngoài là hoàn toàn không thể chấp nhận được", Bộ trưởng Bộ Tư pháp Yoshihisa Furukawa phát biểu sau khi xem đoạn video bạo hành của Lan . Bộ trưởng Bộ Tư pháp Furukawa đã ra lệnh cho Cục quản lý xuất nhập cảnh điều tra vụ việc. Ông cũng đang lên kế hoạch để bắt đầu một khóa học về bản chất của hệ thống đào tạo thực tập sinh kỹ năng người nước ngoài.
Tuy nhiên, bản thân hệ thống đào tạo là vi phạm nhân quyền. Nó dựa trên tiền đề là cung cấp bí quyết một cách hào phóng cho các nước đang phát triển bằng cách “chào đón” lao động nước ngoài đến Nhật Bản, nhưng trên thực tế, nó đã trở thành một hệ thống nhằm thu được nguồn lao động giá rẻ một cách ích kỷ. Đó là điều mà nhiều người đã chỉ ra, không chỉ những người đã quen thuộc với hệ thống này.
Các cải cách đã được thực hiện vào năm 2018 để chấm dứt việc lạm dụng một hệ thống không công bằng như vậy, và số lượng hủy bỏ OTIT của các công ty giám sát đang tăng lên. Ông Shinya Takai, một luật sư giữ vai trò là tổng thư ký của "Ủy ban liên lạc luật sư đào tạo thực tập sinh kỹ năng nước ngoài", nói, "Tôi nghi ngờ rằng chính phủ đang xem xét nghiêm túc việc bãi bỏ hệ thống đào tạo."
Hệ thống đào tạo thực tập sinh kỹ năng đang lan tràn vi phạm nhân quyền . Những người lao động nước ngoài như Lan đang bị đứng giữa quê hương và Nhật Bản. Quốc gia cử người lao động thường áp đặt cho người lao động một hợp đồng mà cơ quan phái cử lao động không được chấp nhận về mặt đạo đức và pháp lý ở Nhật Bản.
Các hợp đồng này được thực hiện bên ngoài hệ thống pháp luật của Nhật Bản, nhưng các điều kiện đã được dịch sang tiếng Nhật và được biết đến bởi 5000 tổ chức giám sát tư nhân hiện đang hoạt động tại Nhật Bản. "Có rất ít tổ chức giám sát tôn trọng nhân quyền ".
■ "Sự phi lý" khi thực tập sinh không thể chọn nơi làm việc
Trong số các hợp đồng đã ký giữa cơ quan đưa người lao động Việt Nam và người lao động Việt Nam, bản tôi đọc được cho thấy trường hợp người lao động Việt Nam mang thai, nhiễm AIDS và có quan hệ với người lao động bất hợp phap sẽ bị trục xuất.
Những người thực tập sinh như Lan không thể lựa chọn công ty mà họ được “đào tạo” và không thể tự ý nghỉ việc, do đó có một mối quan hệ dễ bị lạm dụng giữa công ty và các thực tập sinh.
"Hệ thống đào tạo hiện tại ở Nhật Bản tương tự như chế độ nô lệ và buôn người. Các công ty có thể chọn người lao động, nhưng người lao động không thể chọn công ty. Những mối quan hệ bất bình đẳng như vậy khiến người tốt trở thành kẻ xấu. Quyền lực đối với lao động nước ngoài chắc chắn sẽ khiến các công ty quản lý trở nên kiêu ngạo".
Ngoại trừ một vài người như Lan , những người lao động nước ngoài bị ngược đãi không thể dựa dẫm vào bất cứ ai. Theo luật sư và các nhóm hỗ trợ, cảnh sát không điều tra nghiêm túc hoàn cảnh của những người thực tập sinh. Trong hầu hết các trường hợp, hệ thống tư pháp Nhật Bản hiếm khi phản hồi và cho dù có phản hồi thì cũng không nghiêm chỉnh.
Ông Shinya Takai nói: "Một công nhân Trung Quốc của khách hàng của tôi đã bị một nhân viên Nhật Bản tưới xăng và phóng hỏa. Nhân viên này chỉ bị buộc tội hành hung và không phải ngồi tù. Nếu nạn nhân là người Nhật., một phán quyết nghiêm khắc hơn chắc chắn sẽ được đưa ra".
■ Nhật Bản là một điểm đến đào tạo không hấp dẫn
Người lao động nước ngoài cũng không thể dựa vào đất nước của họ. Torii nói: “Ngoại trừ Philippines và Indonesia, các đại sứ quán không có động thái. Ở Việt Nam, thậm chí đã có luật trong nước xử phạt người lao động không đi làm việc theo hợp đồng ở nước ngoài hoặc bỏ trốn. Đối với Lan , các nạn nhân thường không thể xuất hiện trên các phương tiện truyền thông vì sợ bị trả thù ở Nhật Bản hoặc ở quê hương của họ" .
Nếu Nhật Bản không bãi bỏ hệ thống đào tạo theo quan điểm nhân đạo, thì ít nhất nó cũng nên được bãi bỏ theo quan điểm hoài nghi hoặc chủ nghĩa vị lợi . Theo một nghiên cứu do Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) và các tổ chức khác công bố gần đây, số lượng lao động nước ngoài cần phải tăng từ 1,7 triệu lên 6,4 triệu người vào năm 2040 để Nhật Bản đạt được mục tiêu tăng trưởng kinh tế.
Vì mục tiêu đó, Nhật Bản không thể làm ngơ trước các vấn đề nhân quyền của người lao động nước ngoài. Theo "MIPEX", một trang web tham khảo so sánh mức độ hấp dẫn của các quốc gia trên thế giới dưới góc nhìn của người lao động nước ngoài, "những nỗ lực của Nhật Bản đang đi trước một chút so với các nước Trung Âu nghèo, cũng có dân số nhập cư nhỏ, nhưng thua xa các nước phát triển khác như Hàn Quốc. So với nước láng giềng Hàn Quốc, Nhật Bản có chính sách hội nhập đối với người nước ngoài yếu hơn về thị trường lao động, giáo dục, tham gia chính trị, xóa bỏ phân biệt đối xử, v.v. "
Nếu hệ thống đào tạo của Nhật Bản nhằm mục đích không ưa thích Nhật Bản cho lao động nước ngoài trên toàn thế giới, thì có thể nói rằng nó rất hiệu quả. Nếu không, Nhật Bản nên trừng phạt những thủ phạm của vụ hành hung thực tập sinh và xóa bỏ hệ thống phân biệt chủng tộc, tàn ác và đạo đức giả này càng sớm càng tốt.
( Nguồn tiếng Nhật )
