Chính trị Tóm tắt Lịch Sử Chính Trị Nhật Bản: Từ Lập Quốc Đến Hiện Đại

kamikaze

Nhật Bản là một quốc gia có nền chính trị độc đáo, kết hợp giữa truyền thống và hiện đại. Từ những bộ lạc sơ khai, đất nước này đã phát triển thành một cường quốc kinh tế với hệ thống chính trị ổn định. Lịch sử chính trị Nhật Bản không chỉ phản ánh sự thay đổi trong cách tổ chức nhà nước, mà còn thể hiện sự thích nghi phi thường của người Nhật trước những biến động trong và ngoài nước.

Bài viết này sẽ đưa bạn vào hành trình khám phá sự phát triển chính trị Nhật Bản, từ thời kỳ lập quốc, chế độ phong kiến đến cuộc cải cách Minh Trị, và cuối cùng là nền dân chủ hiện đại ngày nay.

1. Thời Kỳ Lập Quốc và Chính Trị Cổ Đại Nhật Bản (Trước thế kỷ 8)

Thời Kỳ Jomon và Yayoi (khoảng 10.000 TCN – 250 SCN)

Thời kỳ Jomon là giai đoạn sơ khai khi Nhật Bản chưa có hệ thống chính trị rõ ràng, người dân sống theo các bộ lạc nhỏ.
Đến thời Yayoi (khoảng 300 TCN – 250 SCN), nền nông nghiệp phát triển, xuất hiện các thủ lĩnh bộ tộc (quốc gia nhỏ) và cấu trúc chính trị sơ khai.
Nhật Bản bắt đầu giao thương với Trung Quốc và Triều Tiên, tiếp nhận ảnh hưởng văn hóa và chính trị từ các nền văn minh này.

Nhà nước Yamato (Thế kỷ 3 - 710)

Nhà nước Yamato được thành lập vào khoảng thế kỷ 3-4, do một liên minh các gia tộc hùng mạnh đứng đầu. Đây là chính quyền trung ương đầu tiên ở Nhật Bản.
Thiên Hoàng đầu tiên, Jimmu (660 TCN theo truyền thuyết), được xem là người lập quốc, dù chưa có bằng chứng lịch sử rõ ràng.
Nhật Bản chính thức lấy Thiên Hoàng làm người đứng đầu, dù quyền lực thực tế nằm trong tay các gia tộc quý tộc như Soga, Fujiwara.

Cải Cách Taika (645) và Thiết Lập Chính Quyền Trung Ương

Năm 645, Thiên Hoàng Kōtoku thực hiện cải cách Taika, học theo mô hình nhà Đường Trung Quốc để xây dựng bộ máy chính quyền.
Đất đai bị quốc hữu hóa, tạo nền tảng cho chế độ phong kiến Nhật Bản sau này.

2. Nhật Bản Thời Phong Kiến (1185 - 1868)

Thời Kamakura (1185 - 1333) – Mạc Phủ Đầu Tiên

Sau chiến thắng trong cuộc chiến giữa gia tộc Minamoto và Taira, Minamoto no Yoritomo thành lập Mạc phủ Kamakura, trở thành shogun đầu tiên.
Shogun (tướng quân) kiểm soát đất nước, còn Thiên Hoàng chỉ mang tính biểu tượng.
Cuộc xâm lược của Mông Cổ vào Nhật Bản (1274, 1281) thất bại nhờ "Thần phong" (Kamikaze), giúp củng cố quyền lực của mạc phủ.

Thời Muromachi (1336 - 1573) – Chiến Loạn Sengoku

Gia tộc Ashikaga giành quyền kiểm soát, nhưng Nhật Bản rơi vào tình trạng phân quyền mạnh.
Thời kỳ Chiến Quốc (Sengoku Jidai, 1467 - 1603) nổ ra với hàng trăm lãnh chúa (daimyo) tranh giành quyền lực.
Những nhân vật như Oda Nobunaga, Toyotomi Hideyoshi nổi lên, thống nhất dần nước Nhật.

Thời Edo (1603 - 1868) – Mạc Phủ Tokugawa và Chính Sách Bế Quan

Tokugawa Ieyasu đánh bại các đối thủ, thiết lập Mạc phủ Tokugawa với chế độ phong kiến vững chắc.
Nhật Bản thực hiện chính sách bế quan tỏa cảng suốt hơn 200 năm, hạn chế tiếp xúc với phương Tây.
Hệ thống giai cấp samurai đạt đỉnh cao, nhưng cuối thế kỷ 19, chế độ này suy yếu do áp lực từ bên ngoài.

3. Cải Cách Minh Trị và Sự Hình Thành Nhật Bản Hiện Đại (1868 - 1945)

Minh Trị Duy Tân (1868 - 1912)

Năm 1868, Nhật Bản lật đổ Mạc phủ Tokugawa, khôi phục quyền lực của Thiên Hoàng.
Cuộc cải cách Minh Trị giúp Nhật Bản hiện đại hóa nhanh chóng, xây dựng quân đội, công nghiệp hóa và học theo mô hình phương Tây.
Hiến pháp Minh Trị 1889 ra đời, thiết lập chế độ quân chủ lập hiến với Thiên Hoàng đứng đầu nhưng có quốc hội (Diet).

Nhật Bản Bành Trướng và Chiến Tranh (1912 - 1945)

Nhật Bản tham gia Thế chiến thứ nhất và mở rộng lãnh thổ.
Thập niên 1930, quân đội kiểm soát chính phủ, phát động chiến tranh xâm lược Trung Quốc và Đông Nam Á.
Sau hai vụ ném bom nguyên tử vào Hiroshima và Nagasaki, Nhật Bản đầu hàng Đồng minh năm 1945.

4. Nhật Bản Hậu Chiến và Hệ Thống Chính Trị Hiện Đại (1945 - Nay)

Hiến Pháp Hòa Bình 1947 – Chế Độ Dân Chủ

Mỹ chiếm đóng Nhật Bản và ban hành Hiến pháp 1947, chuyển Nhật Bản thành nền dân chủ nghị viện.
Điều 9 Hiến pháp cấm Nhật Bản duy trì quân đội, chỉ được lập Lực lượng Phòng vệ (JSDF).

Phát Triển Kinh Tế và Ổn Định Chính Trị (1950 - Nay)

Nhật Bản phục hồi nhanh chóng, trở thành nền kinh tế lớn thứ hai thế giới vào thập niên 1980.
Đảng Dân chủ Tự do (LDP) giữ quyền lực suốt nhiều thập kỷ, giúp duy trì sự ổn định chính trị.

Những Thách Thức Hiện Nay

Dân số già hóa, ảnh hưởng đến kinh tế và chính sách phúc lợi.
Tranh chấp lãnh thổ với Trung Quốc, Hàn Quốc và Nga.
Cải cách Điều 9 Hiến pháp, cho phép Nhật Bản mở rộng quân đội.
Sự trỗi dậy của Trung Quốc, buộc Nhật Bản điều chỉnh chiến lược ngoại giao.

5. Kết Luận

Lịch sử chính trị Nhật Bản là quá trình chuyển mình từ chế độ phong kiến sang nền dân chủ hiện đại. Từ một quốc gia bị cô lập, Nhật Bản đã vươn lên trở thành cường quốc kinh tế và duy trì một hệ thống chính trị ổn định. Tuy nhiên, những thách thức như dân số già và địa chính trị vẫn đang đặt ra nhiều vấn đề cho chính quyền Nhật Bản.

Bài viết tiếp theo sẽ đi sâu vào hệ thống chính trị Nhật Bản hiện nay, bao gồm cơ cấu chính phủ, đảng phái chính trị và những nhà lãnh đạo quan trọng.