Minh Trị Duy Tân (Meiji Restoration) năm 1868 đã mở ra một bước ngoặt lớn cho toàn xã hội Nhật Bản. Không chỉ chính trị, giáo dục và công nghiệp thay đổi, mà nông nghiệp – nền tảng của quốc gia – cũng trải qua cải cách sâu rộng. Đây là giai đoạn Nhật chuyển mình từ xã hội phong kiến sang quốc gia hiện đại, và nông nghiệp chính là lĩnh vực phản ánh rõ nét sự biến đổi ấy.
Cải cách đất đai và chính sách nông nghiệp
- Cải cách ruộng đất: Chính phủ Minh Trị bãi bỏ chế độ phong kiến, đất đai không còn thuộc quyền kiểm soát tuyệt đối của lãnh chúa (daimyō). Nông dân trở thành người sở hữu hợp pháp ruộng đất.
- Thuế ruộng đất (chiso kaisei, 1873): Thay vì nộp thuế bằng gạo như trước, nông dân phải nộp thuế bằng tiền mặt dựa trên giá trị đất. Điều này giúp chính phủ có nguồn tài chính ổn định để hiện đại hóa đất nước.
- Ảnh hưởng tiêu cực: Nhiều nông dân nghèo không đủ tiền nộp thuế, buộc phải bán đất, dẫn đến tình trạng mất đất và bất công xã hội mới.
Cây trồng và sản phẩm chủ lực
- Lúa gạo: Vẫn là sản phẩm quan trọng nhất, chiếm diện tích trồng trọt lớn nhất.
- Trà xanh: Trở thành mặt hàng xuất khẩu chủ lực sang Mỹ và châu Âu.
- Dâu tằm và tơ tằm: Nhật phát triển mạnh ngành tơ lụa, xuất khẩu kén tằm và vải sang phương Tây, đem lại nguồn ngoại tệ lớn.
- Rau củ và các nông sản khác: Bắt đầu đa dạng hóa, phục vụ đời sống đô thị ngày càng phát triển.
Kỹ thuật và công cụ nông nghiệp
- Vẫn thủ công là chính: Đa phần nông dân vẫn dùng cuốc, liềm, cày gỗ.
- Ảnh hưởng phương Tây: Chính phủ Minh Trị khuyến khích học tập kỹ thuật nông nghiệp từ châu Âu và Mỹ. Một số máy móc nông nghiệp bắt đầu được nhập khẩu, nhưng chưa phổ biến.
- Khuyến nông: Chính quyền mở các trường nông nghiệp, gửi thanh niên sang phương Tây học kỹ thuật canh tác mới.
Tác động xã hội và kinh tế
- Đời sống nông dân: Dù sở hữu đất, nhưng gánh nặng thuế và biến động thị trường khiến nhiều nông dân lâm vào cảnh nghèo khó.
- Đô thị hóa và lao động nông thôn: Một phần nông dân rời bỏ đồng ruộng, trở thành công nhân trong các nhà máy mới. Đây là nền móng cho quá trình công nghiệp hóa của Nhật.
- Xuất khẩu nông sản: Trà và tơ tằm không chỉ giúp Nhật có ngoại tệ, mà còn nâng vị thế quốc tế.
So sánh với giai đoạn phong kiến trước đó
- Phong kiến: Nông dân canh tác trên đất của samurai, nộp tô bằng gạo.
- Minh Trị: Nông dân có quyền sở hữu ruộng đất, nhưng phải đóng thuế bằng tiền.
- Điểm chung: Lúa gạo vẫn là trung tâm của nông nghiệp, nhưng cơ cấu sản phẩm bắt đầu đa dạng hóa.
Kết luận
Thời kỳ Minh Trị là bước ngoặt lịch sử của nông nghiệp Nhật Bản. Cải cách đất đai và thuế ruộng đất đã thay đổi vị thế của nông dân, dù cũng tạo ra những khó khăn mới. Bên cạnh đó, sự phát triển mạnh của các sản phẩm xuất khẩu như trà xanh và tơ tằm đã giúp Nhật có nguồn tài chính để thúc đẩy công nghiệp hóa. Có thể nói, nông nghiệp thời Minh Trị vừa là nền tảng, vừa là động lực quan trọng cho sự hiện đại hóa của đất nước Nhật Bản.
Sửa lần cuối:
Có thể bạn sẽ thích