Trước khi Nhật Bản trở thành một cường quốc công nghệ như ngày nay, nền kinh tế của họ chủ yếu dựa vào nông nghiệp. Trong suốt thời kỳ phong kiến (trước thế kỷ 19), trồng lúa nước là xương sống của đời sống xã hội và văn hóa. Hệ thống quản lý đất đai, tầng lớp samurai, cũng như mô hình điền trang (shōen) đã định hình nền nông nghiệp Nhật trong hàng trăm năm. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về đặc điểm, vai trò và những ảnh hưởng của nông nghiệp trong xã hội Nhật Bản phong kiến.
Vai trò của nông nghiệp trong xã hội phong kiến
- Trồng lúa nước: Gạo không chỉ là nguồn lương thực chính mà còn được xem là thước đo của cải và quyền lực. Thuế má thường được thu bằng gạo thay vì tiền.
- Xã hội nông nghiệp: Khoảng 80–90% dân số Nhật thời bấy giờ là nông dân. Đời sống kinh tế, chính trị và xã hội đều xoay quanh mùa vụ.
- Lúa gạo và văn hóa: Nhiều lễ hội truyền thống của Nhật, như lễ cấy lúa (otaue matsuri), bắt nguồn từ tín ngưỡng gắn liền với nông nghiệp.
Hệ thống điền trang (Shōen) và tầng lớp samurai
- Shōen (荘園): Là các điền trang được quản lý bởi quý tộc, đền chùa hoặc samurai. Người nông dân canh tác trên đất này và phải nộp tô cho chủ đất.
- Samurai và quyền lợi đất đai: Trong khi nông dân trực tiếp làm ruộng, samurai và tầng lớp quý tộc kiểm soát đất đai, hưởng lợi từ lao động của nông dân.
- Ảnh hưởng xã hội: Cơ chế này giúp nhà nước kiểm soát sản xuất lúa gạo, nhưng đồng thời cũng tạo ra sự bất bình đẳng – nông dân luôn ở vị thế thấp kém.
Kỹ thuật canh tác truyền thống
- Ruộng bậc thang và hệ thống thủy lợi: Do địa hình Nhật nhiều núi, nông dân đã sáng tạo ra ruộng bậc thang và kênh dẫn nước để trồng lúa.
- Công cụ nông nghiệp: Chủ yếu là thủ công, sử dụng cày gỗ, cuốc, liềm. Năng suất thấp, phụ thuộc nhiều vào thời tiết.
- Chăn nuôi và phụ phẩm: Ngoài lúa gạo, nông dân còn trồng rau, nuôi tằm lấy tơ, và nuôi gà, lợn để bổ sung thực phẩm.
Nông nghiệp và chính trị phong kiến
- Thuế bằng gạo (kokudaka): Các lãnh chúa (daimyō) được đánh giá sức mạnh dựa trên sản lượng gạo của lãnh địa. Đơn vị đo “koku” (石) – lượng gạo đủ nuôi một người trong một năm – trở thành thước đo quyền lực.
- Tự cấp tự túc: Mỗi lãnh địa phong kiến gần như tự chủ về lương thực. Nông nghiệp quyết định sự thịnh vượng và khả năng duy trì quân đội.
- Ảnh hưởng đến chiến tranh: Một lãnh chúa có nhiều ruộng lúa → nhiều gạo → nuôi được nhiều samurai → thế lực quân sự mạnh.
So sánh với các nước cùng thời
- Trung Quốc: Kỹ thuật thủy lợi tiên tiến hơn, ảnh hưởng mạnh đến Nhật qua giao lưu văn hóa.
- Việt Nam: Cũng là xã hội lúa nước, nhưng có sự tham gia nhiều hơn của cộng đồng làng xã trong quản lý đất.
- Điểm khác biệt của Nhật: Do địa hình núi nhiều, diện tích canh tác ít, nên việc quản lý gạo trở thành công cụ kiểm soát xã hội chặt chẽ hơn so với các quốc gia láng giềng.
Kết luận
Nông nghiệp thời kỳ phong kiến là nền tảng của xã hội Nhật Bản trước thế kỷ 19. Gạo không chỉ là lương thực mà còn là thước đo quyền lực và sự ổn định chính trị. Hệ thống shōen, tầng lớp samurai và các kỹ thuật canh tác truyền thống đã góp phần định hình xã hội Nhật trong nhiều thế kỷ. Hiểu được bối cảnh này sẽ giúp chúng ta thấy rõ hơn vì sao nông nghiệp Nhật Bản ngày nay vẫn giữ vai trò quan trọng dù đất nước đã công nghiệp hóa mạnh mẽ.
Sửa lần cuối:
Có thể bạn sẽ thích