Năm 1945, Nhật Bản bước ra khỏi Thế chiến II với vết thương sâu hoắm cả về vật chất lẫn tinh thần tưởng chừng như không thể đứng dậy nổi. Đất nước bại trận, đô thị hoang tàn, kinh tế kiệt quệ, lòng tin của người dân lung lay. Thế nhưng, chỉ vài thập kỷ sau, quốc gia này đã làm nên một kỳ tích chưa từng có: từ đống tro tàn của chiến tranh vươn mình trở thành nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.
Giai đoạn 1945–1990 vì thế được nhớ đến như “thời kỳ thần kỳ” – không chỉ về tăng trưởng kinh tế, mà còn về sự chuyển mình toàn diện của xã hội Nhật Bản.
Tùy góc nhìn mà chúng ta có thể tóm tắt lịch sử Nhật Bản thời kỳ này theo các cách khác nhau. Thông tin Nhật Bản chọn cách tóm tắt dựa vào các sự kiện kinh tế, chính trị nổi bật. Theo cách này chúng ta có thể có những ý chính như dưới đây:
Tóm tắt theo dòng thời gian
7/Kết luận
Chỉ trong bốn mươi lăm năm, Nhật Bản đã hoàn thành một hành trình mà nhiều quốc gia phải mất cả thế kỷ.
Từ quốc gia bại trận, họ đã xây dựng được một nền kinh tế năng động, một xã hội dân chủ ổn định và một nền văn hóa có sức lan tỏa toàn cầu. Nhưng chính sự bùng nổ quá nhanh cuối thập niên 1980 đã gieo mầm cho những khó khăn của “thập niên mất mát” sau đó.
Giai đoạn 1945–1990 vì thế không chỉ là biểu tượng của thành công, mà còn là lời nhắc nhở rằng mọi kỳ tích đều cần được điều chỉnh kịp thời để duy trì bền vững.
Câu hỏi mà chúng ta cần trả lời là: "Liệu có phải Nhật Bản là hiện tượng đặc biệt? Dân tộc Nhật Bản là sức mạnh đặc biệt hay không? Nếu đúng thì tại sao hiện nay họ lại rơi vào tình trạng kinh tế bị đình trệ?".
Giai đoạn 1945–1990 vì thế được nhớ đến như “thời kỳ thần kỳ” – không chỉ về tăng trưởng kinh tế, mà còn về sự chuyển mình toàn diện của xã hội Nhật Bản.
Tùy góc nhìn mà chúng ta có thể tóm tắt lịch sử Nhật Bản thời kỳ này theo các cách khác nhau. Thông tin Nhật Bản chọn cách tóm tắt dựa vào các sự kiện kinh tế, chính trị nổi bật. Theo cách này chúng ta có thể có những ý chính như dưới đây:
1. Hậu chiến và cải cách (1945 – 1952)
Tháng 8 năm 1945, Nhật Bản đầu hàng vô điều kiện, chấm dứt Thế chiến II, để lại một đất nước kiệt quệ: thành phố đổ nát, kinh tế suy sụp, người dân thiếu thốn. Trong thời kỳ bị Đồng Minh chiếm đóng do Hoa Kỳ dẫn dắt, nhiều cải cách sâu rộng được tiến hành. Hiến pháp mới ban hành năm 1947 thiết lập chế độ quân chủ lập hiến, trao quyền bầu cử cho phụ nữ và khẳng định quyền dân chủ. Cùng với đó, các tập đoàn độc quyền (zaibatsu) bị giải thể, ruộng đất được phân chia lại, quyền lợi của người lao động được tăng cường.2. “Chủ nghĩa Yoshida” và khởi đầu phục hồi (1950 – 1955)
Dưới thời Thủ tướng Yoshida Shigeru, Nhật Bản tập trung toàn lực vào khôi phục kinh tế, giảm chi tiêu quốc phòng và dựa vào liên minh an ninh với Mỹ – đường lối được gọi là “Chủ nghĩa Yoshida”. Chiến tranh Triều Tiên (1950–1953) trở thành cú hích lớn khi Nhật được chọn làm căn cứ hậu cần và trung tâm sản xuất cho quân đội Mỹ, thúc đẩy tăng trưởng công nghiệp và thương mại.3. Kinh tế thần kỳ (1955 – 1973)
Từ giữa thập niên 1950, Nhật Bản bước vào giai đoạn “Kinh tế thần kỳ” với tốc độ tăng trưởng GDP trung bình gần 10%/năm – cao hàng đầu thế giới. Công nghiệp hóa diễn ra nhanh chóng: ngành thép, đóng tàu, ô tô, điện tử tiêu dùng đều bùng nổ. Các thương hiệu như Toyota, Honda, Sony, Panasonic, Hitachi trở thành tên tuổi quốc tế. Cơ sở hạ tầng được nâng cấp toàn diện, từ đường cao tốc, mạng lưới tàu điện ngầm đến Shinkansen khai trương năm 1964, cùng Thế vận hội Tokyo – biểu tượng của sự trở lại mạnh mẽ.4. Chuyển mình sau khủng hoảng dầu mỏ (1973 – cuối 1970s)
Khủng hoảng dầu mỏ năm 1973 khiến tăng trưởng giảm sút, buộc Nhật Bản phải điều chỉnh chiến lược. Đất nước chuyển hướng sang tiết kiệm năng lượng, phát triển công nghệ cao và mở rộng ngành dịch vụ, giúp nền kinh tế duy trì được sự ổn định và đa dạng.5. Thập niên 1980: công nghệ, tiêu dùng và bong bóng tài sản
Bước sang thập niên 1980, Nhật Bản vươn lên vị trí nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, nổi bật trong các lĩnh vực ô tô, điện tử, tự động hóa và tài chính. Sự tăng trưởng này được thúc đẩy bởi tiêu dùng nội địa, dịch vụ và công nghệ cao. Tuy nhiên, sau Hiệp định Plaza (1985), đồng yên tăng giá mạnh, thị trường chứng khoán và bất động sản bùng nổ, tạo ra bong bóng kinh tế khổng lồ – mầm mống cho cuộc khủng hoảng đầu những năm 1990.6. Văn hóa đại chúng lan tỏa toàn cầu
Song song với kinh tế, văn hóa Nhật Bản cũng tạo dấu ấn sâu đậm trên thế giới. Điện ảnh của Kurosawa Akira, văn học của Kawabata Yasunari hay Mishima Yukio, cùng anime, manga và trò chơi điện tử đã giới thiệu hình ảnh một Nhật Bản vừa hiện đại vừa gìn giữ truyền thống tới khắp năm châu.Tóm tắt theo dòng thời gian
| Giai đoạn | Sự kiện nổi bật |
|---|---|
| 1945–1952 | Chiếm đóng, cải cách Hiến pháp, giải thể zaibatsu |
| 1950–1955 | “Chủ nghĩa Yoshida”, khởi đầu phục hồi |
| 1955–1973 | Kinh tế thần kỳ: tăng trưởng ~10%/năm, công nghiệp hóa, Shinkansen |
| 1973–cuối 1970s | Khủng hoảng dầu mỏ, chuyển hướng sang công nghệ & dịch vụ |
| Thập niên 1980 | Công nghệ cao, tiêu dùng nội địa, bong bóng tài sản |
| Văn hóa đại chúng | Anime, manga, phim, văn học Nhật vươn tầm quốc tế |
7/Kết luận
Chỉ trong bốn mươi lăm năm, Nhật Bản đã hoàn thành một hành trình mà nhiều quốc gia phải mất cả thế kỷ.
Từ quốc gia bại trận, họ đã xây dựng được một nền kinh tế năng động, một xã hội dân chủ ổn định và một nền văn hóa có sức lan tỏa toàn cầu. Nhưng chính sự bùng nổ quá nhanh cuối thập niên 1980 đã gieo mầm cho những khó khăn của “thập niên mất mát” sau đó.
Giai đoạn 1945–1990 vì thế không chỉ là biểu tượng của thành công, mà còn là lời nhắc nhở rằng mọi kỳ tích đều cần được điều chỉnh kịp thời để duy trì bền vững.
Câu hỏi mà chúng ta cần trả lời là: "Liệu có phải Nhật Bản là hiện tượng đặc biệt? Dân tộc Nhật Bản là sức mạnh đặc biệt hay không? Nếu đúng thì tại sao hiện nay họ lại rơi vào tình trạng kinh tế bị đình trệ?".
Sửa lần cuối:
Có thể bạn sẽ thích