Những cực đoan đầy thi tính

hanahoasua

Lộc lá lá giề ở đây<?
Lâu nay, nghĩ về văn học, tôi cứ hay miên man liên tưởng đến khu vườn đá của Nhật Bản.

Tôi nói ngay, tôi không phải là người mê làm vườn và sành về vườn, bất kể là loại vườn gì. Kiến thức của tôi về vườn đá Nhật Bản chỉ dừng lại ở mức phổ thông với vài ba cuốn sách đọc một cách tình cờ và cũng khá ơ hờ. Nói một cách vắn tắt, tôi chỉ là người thưởng thức không chuyên. Mà thật ra, ngay cả khi viết bài này, tôi cũng không cảm thấy có nhu cầu tìm hiểu thêm cho sâu hơn. Tôi hài lòng với những hiểu biết rất ư đại khái:
1) Nghệ thuật làm vườn ở Nhật Bản đã có truyền thống từ lâu đời và bao gồm nhiều kiểu khác nhau.

2) Những kiểu ấy có một đặc điểm chung nhất: vai trò của đá. Không thể tưởng tượng có một loại vườn nào gọi là đặc thù của Nhật Bản mà đá lại không đóng một vai trò quan trọng. Nếu trung tâm của hầu hết các loại vườn, kể cả các khu vườn thời cổ đại Trung Hoa, là hoa thì trung tâm của các kiểu vườn của Nhật Bản thường lại là đá.

3) Trong các kiểu vườn ấy, có một loại mang tên là karesansui [枯山水], vườn đá, chỉ có đá và cát.

Tôi đặc biệt chú ý đến cái kiểu vườn đá ấy.

Trong vườn đá có thể có cây, hoa và cỏ. Tuy nhiên, sự hiện diện của các loài thảo mộc như thế rất ít, chỉ điểm xuyết đây đó, thường là ngoài rìa. Nhiều khu vườn không có gì ngoài đá và cát. Đá, lổn nhổn vài ba hòn, với những hình thù khác nhau và được sắp xếp theo những trật tự khác nhau. Còn lại là cát. Cát, có khi thật phẳng phiu nhưng cũng có khi được cào lên theo hình sóng gợn, thay đổi theo nhiều hướng, mỗi ngày một vẻ.




Đằng sau kiểu vườn đá là cả một lịch sử, một triết lý (Thiền tông) và một quan điểm mỹ học đề cao sự tối giản, sự yên tĩnh, sự tự nhiên và sự hài hoà. Tuy nhiên, điều ám ảnh tôi nhiều nhất là sự hình thành của kiểu vườn này. Rõ ràng, nó không thể ra đời một cách tự nhiên. Nhật Bản không phải là một vùng sa mạc. Khó có thể hình dung một khu vườn nào, nhất là vườn quanh chùa, lại không có cây, hoặc ít nhất, cỏ, để người ta phải chấp nhận, rồi từ từ quen mắt. Không, loại vườn chỉ có đá và cát là một lựa chọn đầy ý thức chứ không phải là một hiện tượng có sẵn. Đó là một sự từ chối đối với kiểu vườn cảnh (landscape garden) quen thuộc đã có truyền thống từ lâu đời, cả nhiều trăm năm trước công nguyên. Những người đầu tiên sáng tạo ra kiểu vườn ấy hẳn đã phải suy nghĩ, đắn đo và cuối cùng đi đến một quyết định dứt khoát, táo bạo và hết sức cực đoan là loại trừ cây, cỏ và hoa ra ngoài khu vườn của mình. Cây: chặt hết. Hoa: bứng hết. Cỏ: nhổ sạch hết. Tất cả những gì thường được người đời xem là đẹp và là thơ mộng: bỏ hết. Không thương tiếc. Chỉ giữ lại những gì thô nhất, cứng nhất, đơn giản nhất, trần trụi nhất: đá và cát. Tôi đoán: những kẻ sáng tạo quyết liệt ấy thế nào cũng bị xã hội chung quanh chê bai và nguyền rủa dữ dội.

Vậy mà, cuối cùng, hai loại chất liệu vốn thường bị xem lại phi thẩm mỹ ấy, người ta tạo thành những khu vườn đẹp. Tuyệt đẹp.

Hơn nữa, chính loại vườn ấy là đặc trưng của văn hoá Nhật Bản.

Thành một trong những bản sắc và niềm tự hào lớn của Nhật Bản.

Ở nước Nhật vốn có nhiều sự cực đoan. Cực đoan từ cái ăn, cái uống, cái mặc... đến cái chết. Ở đâu cũng có những nguyên tắc và những “lễ nghi” nhất định. Ở đâu cũng gắn liền với một triết lý và một thái độ muốn đi đến tận cùng một cái gì đó. Tôi đặc biệt yêu thích sự cực đoan của người đầu tiên nảy ra sáng kiến biến đá và cát thành cái đẹp. Những sự cực đoan đầy thi tính. Tôi ngờ là nếu không có những sự cực đoan như thế, người ta sẽ không bao giờ tạo ra được một bản sắc gì cho thật độc đáo.

Người Việt mình hay lên án những kẻ cách tân trong văn học và nghệ thuật là cực đoan. Riêng tôi, tôi tiếc là trong cả lịch sử Việt Nam, chưa có ai cực đoan đến độ đòi loại trừ cây, cỏ và hoa (hay tất cả những thứ gì được xem là đẹp hay đèm đẹp tương tự) ra khỏi khu vườn (hay bất cứ công trình nghệ thuật nào, như thơ hay văn, chẳng hạn) của mình như vậy.

Nếu có, chúng ta tha hồ mà... nói khoác!

(nguyenquochung)
 
Sửa lần cuối bởi điều hành viên:
Thumbnail bài viết: Nhật Bản : Doanh thu thuế địa phương đạt mức cao kỷ lục 47,6 nghìn tỷ yên , lợi nhuận doanh nghiệp vẫn mạnh mẽ trong năm tài chính 2024.
Nhật Bản : Doanh thu thuế địa phương đạt mức cao kỷ lục 47,6 nghìn tỷ yên , lợi nhuận doanh nghiệp vẫn mạnh mẽ trong năm tài chính 2024.
Vào ngày 11, Bộ Nội vụ và Truyền thông đã công bố ước tính doanh thu thuế địa phương cho năm tài chính 2024 (số liệu sơ bộ). Tính theo giá trị thực tế, bao gồm cả thuế chuyển nhượng doanh nghiệp...
Thumbnail bài viết: 10 công việc có thể bị AI thay thế trong tương lai và những kỹ năng cần thiết để tồn tại.
10 công việc có thể bị AI thay thế trong tương lai và những kỹ năng cần thiết để tồn tại.
Tập đoàn tư vấn McKinsey & Company của Mỹ dự đoán 30% giờ làm việc tại Mỹ sẽ được tự động hóa vào năm 2030, và các CEO của nhiều công ty đã và đang điều chỉnh chiến lược tuyển dụng của mình. Bạn...
Thumbnail bài viết: Fast Retailing ghi lợi nhuận cao kỷ lục từ tháng 9 năm 2014 đến tháng 5 năm 2025.
Fast Retailing ghi lợi nhuận cao kỷ lục từ tháng 9 năm 2014 đến tháng 5 năm 2025.
Fast Retailing, đơn vị vận hành chuỗi cửa hàng quần áo thường ngày "Uniqlo", đã công bố vào ngày 10 rằng kết quả tài chính hợp nhất của công ty trong giai đoạn từ tháng 9 năm 2024 đến tháng 5 năm...
Thumbnail bài viết: Nhật Bản : 30% người dân dự định nghỉ hè tại nhà , ngân sách giảm năm thứ hai liên tiếp.
Nhật Bản : 30% người dân dự định nghỉ hè tại nhà , ngân sách giảm năm thứ hai liên tiếp.
Theo khảo sát về kỳ nghỉ hè do công ty nghiên cứu Intage (Tokyo) công bố ngày 10/7, ngân sách trung bình cho kỳ nghỉ hè năm nay (từ ngày 19/7 đến ngày 30/9) là 57.284 yên, giảm 2,2% so với năm...
Thumbnail bài viết: Ai phải chịu trách nhiệm cho trò lừa bịp thảm họa ngày 5 tháng 7 ? Cơ cấu kinh tế của các chuyến bay quốc tế khu vực bị phá hủy bởi mạng xã hội.
Ai phải chịu trách nhiệm cho trò lừa bịp thảm họa ngày 5 tháng 7 ? Cơ cấu kinh tế của các chuyến bay quốc tế khu vực bị phá hủy bởi mạng xã hội.
Thông tin chưa được xác nhận rằng "một thảm họa lớn sẽ xảy ra ở Nhật Bản" vào ngày 5 tháng 7 năm 2025 đã lan truyền trên mạng xã hội và các trang chia sẻ video. Kết quả là, các chuyến bay từ Hồng...
Thumbnail bài viết: Sushiro vẫn có lãi bất chấp giá gạo tăng , vì sao Kura Sushi và Kappa Sushi vẫn chưa có lãi ?
Sushiro vẫn có lãi bất chấp giá gạo tăng , vì sao Kura Sushi và Kappa Sushi vẫn chưa có lãi ?
Ngoài việc giá gạo tăng, các chuỗi nhà hàng sushi băng chuyền đang bị ảnh hưởng nặng nề bởi chi phí nhân công và chi phí tiện ích tăng cao. Bất chấp điều này, Sushiro đã đạt được mức tăng trưởng...
Thumbnail bài viết: Nhật Bản : Ba tháng đàm phán với Mỹ , chưa có kết quả cụ thể. Những rào cản lớn đối với thuế quan ô tô.
Nhật Bản : Ba tháng đàm phán với Mỹ , chưa có kết quả cụ thể. Những rào cản lớn đối với thuế quan ô tô.
Tổng thống Mỹ Donald Trump đã hoãn việc áp dụng thuế quan tương hỗ từ ngày 9 tháng 7 đến ngày 1 tháng 8. Đáp lại điều này, một số quan chức trong chính phủ Nhật Bản cho rằng việc này đã kéo dài...
Thumbnail bài viết: Nhật Bản : 98% sinh viên muốn tham gia "thực tập kiểu trải nghiệm làm việc" , hỗ trợ hình thức thực tế
Nhật Bản : 98% sinh viên muốn tham gia "thực tập kiểu trải nghiệm làm việc" , hỗ trợ hình thức thực tế
Đáp ứng yêu cầu của Liên đoàn Doanh nghiệp Nhật Bản và Hội đồng Công nghiệp, bao gồm các trường đại học trên cả nước, chính phủ sẽ sửa đổi "Các nguyên tắc cơ bản để thúc đẩy thực tập" của năm...
Thumbnail bài viết: Nhật Bản : Giá trứng tăng cao gấp 1,7 lần so với năm ngoái . Phục hồi chậm sau cúm gia cầm, nắng nóng khắc nghiệt.
Nhật Bản : Giá trứng tăng cao gấp 1,7 lần so với năm ngoái . Phục hồi chậm sau cúm gia cầm, nắng nóng khắc nghiệt.
JA đã thông báo vào ngày 9 rằng giá bán buôn ( khu vực Tokyo, cỡ trung bình ) là giá tham chiếu cho giá trứng, là 335 yên một kg. Mức giá này gấp 1,7 lần mức trung bình 200 yên vào tháng 7 năm...
Thumbnail bài viết: Nhật Bản : Family Mart bắt đầu xử lý gạo dự trữ của chính phủ và hỗ trợ nhận hàng tại các cửa hàng.
Nhật Bản : Family Mart bắt đầu xử lý gạo dự trữ của chính phủ và hỗ trợ nhận hàng tại các cửa hàng.
Family Mart gần đây đã bắt đầu xử lý gạo dự trữ của chính phủ trên nền tảng thương mại điện tử "FamiMart Online" của Family Mart. Nền tảng này cung cấp một môi trường có thể được nhiều người sử...
Top