Những cực đoan đầy thi tính

hanahoasua

Lộc lá lá giề ở đây<?
Lâu nay, nghĩ về văn học, tôi cứ hay miên man liên tưởng đến khu vườn đá của Nhật Bản.

Tôi nói ngay, tôi không phải là người mê làm vườn và sành về vườn, bất kể là loại vườn gì. Kiến thức của tôi về vườn đá Nhật Bản chỉ dừng lại ở mức phổ thông với vài ba cuốn sách đọc một cách tình cờ và cũng khá ơ hờ. Nói một cách vắn tắt, tôi chỉ là người thưởng thức không chuyên. Mà thật ra, ngay cả khi viết bài này, tôi cũng không cảm thấy có nhu cầu tìm hiểu thêm cho sâu hơn. Tôi hài lòng với những hiểu biết rất ư đại khái:
1) Nghệ thuật làm vườn ở Nhật Bản đã có truyền thống từ lâu đời và bao gồm nhiều kiểu khác nhau.

2) Những kiểu ấy có một đặc điểm chung nhất: vai trò của đá. Không thể tưởng tượng có một loại vườn nào gọi là đặc thù của Nhật Bản mà đá lại không đóng một vai trò quan trọng. Nếu trung tâm của hầu hết các loại vườn, kể cả các khu vườn thời cổ đại Trung Hoa, là hoa thì trung tâm của các kiểu vườn của Nhật Bản thường lại là đá.

3) Trong các kiểu vườn ấy, có một loại mang tên là karesansui [枯山水], vườn đá, chỉ có đá và cát.

Tôi đặc biệt chú ý đến cái kiểu vườn đá ấy.

Trong vườn đá có thể có cây, hoa và cỏ. Tuy nhiên, sự hiện diện của các loài thảo mộc như thế rất ít, chỉ điểm xuyết đây đó, thường là ngoài rìa. Nhiều khu vườn không có gì ngoài đá và cát. Đá, lổn nhổn vài ba hòn, với những hình thù khác nhau và được sắp xếp theo những trật tự khác nhau. Còn lại là cát. Cát, có khi thật phẳng phiu nhưng cũng có khi được cào lên theo hình sóng gợn, thay đổi theo nhiều hướng, mỗi ngày một vẻ.




Đằng sau kiểu vườn đá là cả một lịch sử, một triết lý (Thiền tông) và một quan điểm mỹ học đề cao sự tối giản, sự yên tĩnh, sự tự nhiên và sự hài hoà. Tuy nhiên, điều ám ảnh tôi nhiều nhất là sự hình thành của kiểu vườn này. Rõ ràng, nó không thể ra đời một cách tự nhiên. Nhật Bản không phải là một vùng sa mạc. Khó có thể hình dung một khu vườn nào, nhất là vườn quanh chùa, lại không có cây, hoặc ít nhất, cỏ, để người ta phải chấp nhận, rồi từ từ quen mắt. Không, loại vườn chỉ có đá và cát là một lựa chọn đầy ý thức chứ không phải là một hiện tượng có sẵn. Đó là một sự từ chối đối với kiểu vườn cảnh (landscape garden) quen thuộc đã có truyền thống từ lâu đời, cả nhiều trăm năm trước công nguyên. Những người đầu tiên sáng tạo ra kiểu vườn ấy hẳn đã phải suy nghĩ, đắn đo và cuối cùng đi đến một quyết định dứt khoát, táo bạo và hết sức cực đoan là loại trừ cây, cỏ và hoa ra ngoài khu vườn của mình. Cây: chặt hết. Hoa: bứng hết. Cỏ: nhổ sạch hết. Tất cả những gì thường được người đời xem là đẹp và là thơ mộng: bỏ hết. Không thương tiếc. Chỉ giữ lại những gì thô nhất, cứng nhất, đơn giản nhất, trần trụi nhất: đá và cát. Tôi đoán: những kẻ sáng tạo quyết liệt ấy thế nào cũng bị xã hội chung quanh chê bai và nguyền rủa dữ dội.

Vậy mà, cuối cùng, hai loại chất liệu vốn thường bị xem lại phi thẩm mỹ ấy, người ta tạo thành những khu vườn đẹp. Tuyệt đẹp.

Hơn nữa, chính loại vườn ấy là đặc trưng của văn hoá Nhật Bản.

Thành một trong những bản sắc và niềm tự hào lớn của Nhật Bản.

Ở nước Nhật vốn có nhiều sự cực đoan. Cực đoan từ cái ăn, cái uống, cái mặc... đến cái chết. Ở đâu cũng có những nguyên tắc và những “lễ nghi” nhất định. Ở đâu cũng gắn liền với một triết lý và một thái độ muốn đi đến tận cùng một cái gì đó. Tôi đặc biệt yêu thích sự cực đoan của người đầu tiên nảy ra sáng kiến biến đá và cát thành cái đẹp. Những sự cực đoan đầy thi tính. Tôi ngờ là nếu không có những sự cực đoan như thế, người ta sẽ không bao giờ tạo ra được một bản sắc gì cho thật độc đáo.

Người Việt mình hay lên án những kẻ cách tân trong văn học và nghệ thuật là cực đoan. Riêng tôi, tôi tiếc là trong cả lịch sử Việt Nam, chưa có ai cực đoan đến độ đòi loại trừ cây, cỏ và hoa (hay tất cả những thứ gì được xem là đẹp hay đèm đẹp tương tự) ra khỏi khu vườn (hay bất cứ công trình nghệ thuật nào, như thơ hay văn, chẳng hạn) của mình như vậy.

Nếu có, chúng ta tha hồ mà... nói khoác!

(nguyenquochung)
 
Sửa lần cuối bởi điều hành viên:
Thumbnail bài viết: Nhật Bản : Hội đồng Chuyên gia MEXT phê duyệt hỗ trợ chi phí sinh hoạt cho nghiên cứu sinh tiến sĩ, loại trừ sinh viên quốc tế.
Nhật Bản : Hội đồng Chuyên gia MEXT phê duyệt hỗ trợ chi phí sinh hoạt cho nghiên cứu sinh tiến sĩ, loại trừ sinh viên quốc tế.
Một thay đổi trong hệ thống hỗ trợ chi phí sinh hoạt cho nghiên cứu sinh tiến sĩ sau đại học loại trừ sinh viên quốc tế đã được thông qua rộng rãi tại một hội đồng chuyên gia MEXT vào ngày 30...
Thumbnail bài viết: Nhật Bản : Nghĩa vụ khai thuế tiêu dùng của các công ty nước ngoài tăng vọt. Cơ quan Thuế Quốc gia buộc phải giám sát do xác nhận gian lận.
Nhật Bản : Nghĩa vụ khai thuế tiêu dùng của các công ty nước ngoài tăng vọt. Cơ quan Thuế Quốc gia buộc phải giám sát do xác nhận gian lận.
Số lượng công ty nước ngoài phải khai thuế tiêu dùng đang tăng gấp đôi mỗi năm. Mặc dù các trường hợp khai thuế gian lận cũng đã được xác nhận, nhưng hệ thống theo dõi và điều tra của Cơ quan Thuế...
Thumbnail bài viết: Các bài đăng "Tôi không thể về nhà..." trên mạng xã hội...Nên làm gì nếu việc về nhà trở nên khó khăn trong thảm họa?
Các bài đăng "Tôi không thể về nhà..." trên mạng xã hội...Nên làm gì nếu việc về nhà trở nên khó khăn trong thảm họa?
Do cảnh báo sóng thần, nhiều tuyến tàu hỏa ở khu vực đô thị Tokyo đã bị tạm dừng hoạt động khiến nhiều người đi làm không thể về nhà cho đến tận đêm khuya. Những bình luận lo lắng như "Tôi không...
Thumbnail bài viết: 1.010 mặt hàng thực phẩm và đồ uống tăng giá trong tháng 8 , mức tăng gấp 1,5 lần so với cùng kỳ năm trước.
1.010 mặt hàng thực phẩm và đồ uống tăng giá trong tháng 8 , mức tăng gấp 1,5 lần so với cùng kỳ năm trước.
Mùa thu năm nay sẽ chứng kiến đợt tăng giá đầu tiên sau sáu tháng, và việc tăng giá đang trở nên thường xuyên. 195 nhà sản xuất thực phẩm lớn đã tăng giá 1.010 mặt hàng thực phẩm và đồ uống...
Thumbnail bài viết: Nhật Bản : Sự khác biệt về giới trong giáo dục lập trình, trải nghiệm ngoài trường học và kỳ vọng của phụ huynh.
Nhật Bản : Sự khác biệt về giới trong giáo dục lập trình, trải nghiệm ngoài trường học và kỳ vọng của phụ huynh.
Một cuộc khảo sát của các tổ chức phi chính phủ quốc tế cho thấy học sinh nữ có xu hướng ít kinh nghiệm hơn về giáo dục lập trình ngoài trường học so với học sinh nam, và phụ huynh của các em cũng...
Thumbnail bài viết: Nhật Bản : Giá điện tháng 8 giảm trên 10 công ty do Chính phủ tăng trợ cấp.
Nhật Bản : Giá điện tháng 8 giảm trên 10 công ty do Chính phủ tăng trợ cấp.
Vào ngày 30, 10 công ty điện lực lớn đã công bố giá điện cho tháng Tám (hóa đơn tháng Chín). Ngoài việc giá dầu thô giảm, chính phủ Nhật Bản đang tăng trợ cấp cho điện và khí đốt như một phần...
Thumbnail bài viết: Môi trường Thương mại Toàn cầu Bất ổn, Ảnh hưởng đến Tăng trưởng Kinh tế , dự báo mới nhất của IMF.
Môi trường Thương mại Toàn cầu Bất ổn, Ảnh hưởng đến Tăng trưởng Kinh tế , dự báo mới nhất của IMF.
Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) dự đoán rằng mặc dù nền kinh tế toàn cầu đã phần nào phục hồi trước các chính sách thuế quan của Tổng thống Mỹ Trump, nhưng vẫn còn yếu và dễ bị tổn thương trước các cú...
Thumbnail bài viết: Hơn 80% doanh nghiệp lưu trú đang gặp khó khăn với vali bị bỏ quên , Cục hội nghị và du lịch Osaka cảm thấy khủng hoảng.
Hơn 80% doanh nghiệp lưu trú đang gặp khó khăn với vali bị bỏ quên , Cục hội nghị và du lịch Osaka cảm thấy khủng hoảng.
Cục Hội nghị và Du lịch Osaka đã công bố kết quả khảo sát vào ngày 29, sau khi ghi nhận tình trạng du khách thường xuyên bỏ quên vali tại các cơ sở lưu trú và trên đường phố. Trong số 34 doanh...
Thumbnail bài viết: Lượng khách du lịch đến Osaka đạt mức kỷ lục 8,476 triệu người , ứớc tính Tháng 1- Tháng 6.
Lượng khách du lịch đến Osaka đạt mức kỷ lục 8,476 triệu người , ứớc tính Tháng 1- Tháng 6.
Ngày 29, Cục Hội nghị và Du lịch Osaka công bố ước tính có 8,476 triệu du khách nước ngoài đã đến thăm Osaka trong nửa đầu năm 2025 (tháng 1-Tháng 6), tăng 23% so với cùng kỳ năm ngoái. Đây là số...
Thumbnail bài viết: Tập đoàn Ngân hàng Sumitomo Mitsui sẽ tạm dừng dịch vụ tích hợp ATM và ứng dụng thanh toán, chuyển đổi sang hệ thống mới vào tháng 1 năm 2026.
Tập đoàn Ngân hàng Sumitomo Mitsui sẽ tạm dừng dịch vụ tích hợp ATM và ứng dụng thanh toán, chuyển đổi sang hệ thống mới vào tháng 1 năm 2026.
Tập đoàn Ngân hàng Sumitomo Mitsui (SMBC) sẽ tạm dừng các dịch vụ như ngân hàng trực tuyến và ATM cùng với việc chuyển đổi sang hệ thống mới. Việc tạm dừng này sẽ diễn ra từ 21:00 ngày 11 tháng 1...
Top