Ở Nhật Bản, qua ngòi bút tài hoa điêu luyện của Basho đã đưa thể thơ Haiku đứng vào địa vị sang trọng trên văn đàn và thi thần của ông được thăng hoa. Để cuối cùng trở thành một nghệ thuật phong nhã mang sức sống vô lường.
Xuất thân trong gia đình thuộc giai cấp võ sĩ ở tỉnh Iga, năm 19 tuổi được tuyển làm gia nhân cho Tôdô Yoshitada, con trai của Daimyô ở thành Vena. Yoshitada là người yêu chuộng văn học và thích làm thơ Haiku. Do ảnh hưởng chủ nên Basho cũng tập làm thơ. Chẳng may, Yoshitada chết sớm lúc Basho mới 22 tuổi. Cảm thương nhớ tiếc chủ, kể từ đó Basho cũng lên đường để tiêu dao ngày tháng ở đất kinh kỳ và cũng để dấn thân vào thi nghiệp.
Bài thơ nổi tiếng đầu tiên của Basho đánh dấu bước phát triển trong thơ ông nói riêng cũng như toàn bộ thơ Haiku nói chung:
"Trên cành khô
Chim quạ đậu
Chiều tàn mùa thu"
Bài thơ ngắn cô đọng, câu thứ hai phá vận chứa đọng những hình ảnh tương hỗ cho nhau, tạo thành bức tranh thuỷ mặc bằng những nét chấm phá đơn sơ nhưng có sức ám thị mạnh mẽ. Riêng tính hàm xúc trong thơ Haiku là một bí quyết tuyệt vời cũng như nghệ thuật Nhật Bản nói chung. Điều tối k trong thơ Haiku là sự lý luận dông dài. Bởi vì, như học giả Daisetz Suzuki nói: "Khi tình cảm đã đạt đến mức độ cao nhất, ta lặng thinh; bởi lẽ không có ngôn ngữ nào có thể diễn tả thích đáng. Ngay 17 vần trong thơ haiku cũng quá dài" (1)
Theo Basho nhân sinh là một chuyến lữ hành, còn thú ngao du với thơ là cặp uyên ương không thể tách rời nhau được. Và ông đi vào đời bằng những cuộc hành trình. Trên bước đường lữ khách với một chiếc nón lá, một cây trượng, một cái đẫy... ông phiêu bạt, ngao du khắp đó đây trên đất nước "Mặt trời".
Vào buổi xế chiều, nhìn ở phương trời xa thấy đàn chim vội vàng bay về ngàn. Khách lữ hành làm sao khỏi thấy lòng buâng khuâng, để rồi ý thức sâu sắc về thân phận con người? Hay buổi hoàng hôn trong niềm cô tịch, chợt nghe tiếng chuông chùa xa xa vọng lại khiến lữ khách cảm thấy như đâu đây phảng phất mùi thiền:
"Tiếng chuông đã dứt
Cảm thấy mùi hương hoa
Chắc hẳn hoàng hôn"
Buổi chiều đối với người phương Đông là một duyên nợ tâm tư chăng? Và nó trở thành biê3u tượng gợi mối cảm hoài cố lý trong ca dao Việt Nam...
"Chiều chiều ra đứng ngõ sau
Nhớ về quê mẹ ruột đau chín chiều"
Chúng ta thấy đó, có những buổi hoàng hôn đã xé nát tâm tư ai kia thành chín khúc (chín chiều). Thì làm sao cho khỏi khiến hành giả buâng khuâng cảm nhận "mùi hương hoa"-Thiền ý. Nếu trên đường thiên lý, Basho đã để lại bài thơ bất hủ về quan hệ biện chứng giữa tĩnh và động như một công án. như tiếng chuông triêu mộ thức tỉnh ngộ tính con người:
"Trong ao xưa
Con ếch nhảy vào
Tiếng nước khua"
thì qua bài "Cánh hoa anh đào muôn thuở" ông đề cập đến vấn đề vô thường:
"Nhiều chuyện
làm nhớ lại
Hoa anh đào"
Hoa anh đào đối với người Nhật có ý nghĩa đặc biệt, nhìn hoa anh đào khiến người ta chợt nhớ bao mùa hoa anh đào trong quá khứ. Tựa như người Việt Nam mỗi khi nhìn hoa phượng, lại hoài niệm tuổi hoa niên trôi qua không trở lại. Sao hoa phượng lại nở màu máu - Nhỏ xuống hồn tôi những giọt cay (Hàn Mạc Tử). Còn nói theo ngôn ngữ nhà Phật, hoa anh đào là biểu tượng của sự vô thường trong cuộc đời.
Nhân sinh quan Basho xem đời là bến đỗ dừng chân trong thoáng lát. Và mỗi con người vào đời là những cuộc lữ hành.
Thế nên, trong đời có biết bao cuộc tiễn đưa, đưa tiễn. Nhưng với ông những cuộc chia tay đó luôn luôn trung thành với tinh thần Zen có nghĩa là không biểu hiện tình cảm riêng tư. Nói cách khác, đó là vô ngã:
"Được người đưa tiễn
đưa tiễn người cuối cùng
mùa thu ở rừng Kiso"
Ở đây, tác giả chỉ cho biết một cách đơn sơ là sau mấy bận đưa tiễn thì mùa Thu đã đến tự bao giờ, rất nhẹ nhàng diệu vợi. Cũng chính nhận thức đó, trong chuyến hành hương cuối cùng sau khi trở về cố quận thăm mẫu thân, mùa Thu năm 1694 ông vĩnh viễn ra đi lúc 51 tuổi trong quán trọ trên đường làm lữ khách. Trong bài thơ tuyệt mệnh sau đây vẫn mang một khát vọng ngao du sơn thuỷ với tinh thần tự tại:
"Nhuốm bệnh trên đường lữ khách
tôi mơ cánh đồng khô
đang bay nhảy"
Basho nhà thơ, thiền giả - con người xa xôi hơn 3 thế kỷ ấy đã ra đi, phóng vút vào cõi u huyền nhưng hình ảnh con người với bước chân hải hồ vẫn sống mãi trong tâm hồn người Nhật. Vì ông đã thể hiện một tinh thần Zen sinh động. Và hơn bao giờ hết, ông luôn luôn ý thức chính xác về triết lý Sabi. Đó là quan niệm mỹ thuật trong thơ Haiku nói chung và thiền thi Basho nói riêng. Nói một cách tổng quát Sabi là vẻ đẹp tao nhã, u huyền không lộng lẫy rực rỡ. Nó phát ra từ những vật cổ xưa và thiên nhiên cô tịch tạo nên vẻ đẹp trầm lắng, man mác làm miên man lòng người nhưng không xa cách cuộc đời.
Basho đã làm rạng danh thơ thiền trên văn đàn Nhật Bản. Cuộc đời ông, sự nghiệp ông thật xứng đáng như người Nhật tôn xưng: "Vị hành giả của cát bụi và ánh sáng".
(1) ZEN TO NIHON BUNKA (Thiền và văn hóa Nhật Bản) (TOKYO: IWANAMI-SHINSHO 1967, trang 187-188)
Haiku là một thể thơ của Nhật, được truyền sang Trung Hoa rồi vào Vietnam. Hiện nay thể thơ này cũng đã du truyền sang các nước Tây Phương như Mỹ Pháp.
Hàng năm có những cuộc thi Haiku ở Nhật, số bài tham dự đến cả mấy chục ngàn, có khi cả trăm ngàn bàị
Về hình thức thì Haiku gồm 3 câu và 17 âm, không phải 17 chữ, chia làm 5,7,5.
Tiếng Nhật và hầu hết ngôn ngữ gốc latin-roman của TâY Phương đa âm nên nhiều khi 1 câu chĩ có 1 chữ hay haị Thí dụ như "Sayonara" tính là 4 âm, "unforgettable" đã là 1 câu rồị
Riêng tiếng đơn âm như Hán, Việt hay Triều Tiên thì có thể dùng 17 chữ trong 3 câu, vì vậy diễn dạt được nhiều hơn. Nhưng tinh túy của Haiku không phải là để nói nhiều, mà để diễn dạt một thoáng suy tư, một khung cảnh cô đọng, một chút thiền.
Haiku không phải là một phim bộ dài dòng mà là một tấm ảnh chụp lấy một khoảng khắc, một trừu tượng, một tư duy, nên nhiều khi vài chữ cũng đủ. Cái hay và khó hay của Haiku là ở chỗ đó. Đọc một bài thơ Haiku hay như nghe một tiếng khánh cô đọng thật ngắn gọn nhưng ngân nga, để lại ấn tượng lâu trong tâm hồn ngườị
Haiku không có luật về âm điệu và vần. Kết hợp vào thơ Vietnam ta có thể cho câu cuối vần với 1 trong hai câu trên, nhưng không bắt buộc.
Về nội dung, Haiku chính tông đòi hỏi trong bài phải nói về một trong bốn mùa Xuân, Hạ, Thu, Đông. Không có nghĩ là phải nêu tên một mùa ra mà dùng biểu tượng cũng được, như tuyết, hoa đào, nắng ấm v.v.
Dù vậy quy luật này cũng không cần theo vì gò bó vào một khía cạnh quá. Trong văn học sử Nhật có thiền sư Basho là người để lại nhiều bài Haiku bát ngát hương Thiền.
(1683)
KANE KIETE tiếng chông đã dứt
hana no kawatsuku cảm thấy mùi hương hoa
yuu be kana chắc hẳn oàn hôn
"Chuông chùa dứt tiếng ngân nga,
Hương hoa phảng phất, chắc đà hòang hôn "
Ý THỨC SÂU XẮC VỀ THÂN PHẬN CON NGƯỜI
(1687)
tsuki hayashi Trăng đi nhanh
kozue haame o hạt mưa trên lá
mochinagara rơi lã chã
" Lưng trời măy phủ trăng trôi,
Đầu cành mưa động nước rơi rơi hòai"
TRÊN LÀ NHỬNG BÀI THƠ VỀ HAIKU MA MINH BIẾT VÀ SƯU TẬP, XIN CHIA SE CÙNG BẠN
Từ TK XV, haiku xuất hiện như một thể thơ độc lập, nhưng phải đợi đến 250 năm sau mới được định hình. Với khởi đầu khiêm tốn 3 câu đầu của bài thơ haikai có tính cách trào phúng , qua ngọn bút điêu luyện của Basho, haiku được thăng hoa va cuối cùng thành 1 nghệ thuật phog nhã mang sức sống vô lườg
Basho sinh ngày 16.12.1644. Trong gia đình vỏ sỉ cấp dưới ở ueno thuộc Yga . Nay thuộc huyện Mie ( bạn nào đã đến đây hãy kể mình nghe với nha , nghe nói la nó tuyệt lắm . mình chưa từng đến Nhật).khi mới sinh ra Basho có tê là kinsaku (kim_tác), lớn lên đổi thànhmuefusa (tong_phòng)
1687 . Basho đã viết bài thơ bất hữu :
fuku ikeya trong ao xưa
kawazu tobikomu con nhái nhảy vào
mizu no oto tiếng nước khua
" Ao xưa bóng củ trưa hè,
Nhái khua nước động, bố bề tịch liêu."
1681.
Basho no wakishite cây chuối trước cơn gío mùa thu
narai ni ameto Tiếg nước mưa dội vàocha65u hứng nước
kiku yo kana tôi lắng nghe tiếng đêm
" Giọt mưa rả rích ngoài hiên,
Lá khua xào xạt, triền miên đêm dài ."
Ngày 21 tháng 7 là ngày nóng nhất được ghi nhận trên toàn thế giới . Theo số liệu tạm thời từ cơ quan khí tượng của Liên minh châu Âu, Dịch vụ biến đổi khí hậu Copernicus, nhiệt độ trung bình toàn cầu vào ngày hôm đó đạt 17,09 độ, mức cao nhất kể từ khi bắt đầu ghi chép vào năm 1940.
Đây là năm...
Viện nghiên cứu MMD đã tiến hành "Khảo sát xu hướng sử dụng dịch vụ tài chính và thanh toán tháng 7 năm 2024". Cuộc khảo sát được tiến hành từ ngày 5 tháng 7 đến ngày 8 tháng 7 trên 25.000 đối tượng nam và nữ giới trong độ tuổi từ 18 đến 69.
Trong cuộc khảo sát, tỷ lệ phương thức thanh toán...
Vào ngày 11 tháng 7, thị trường ngoại hối New York chứng kiến đồng yên suy yếu nhanh chóng ngay sau khi công bố Chỉ số giá tiêu dùng tháng 6 của Mỹ, với tỷ giá hối đoái đô la - yên giảm xuống mức giữa 157 yên = 1 đô la . Các quan chức chính phủ được cho là đã tiết lộ rằng chính phủ Nhật Bản và...
Một cuộc khảo sát cho thấy dân số Nhật Bản đã giảm khoảng 860.000 người vào năm ngoái, mức giảm lớn nhất từ trước đến nay. Do tỷ lệ sinh thấp và dân số già hóa, dân số Nhật Bản đã giảm trong 15 năm liên tiếp.
Vào ngày 24, Bộ Nội vụ và Truyền thông Nhật Bản đã công bố rằng dựa trên Sổ đăng ký...
Vào ngày 24, Viện Nghiên cứu Chiến lược Đô thị, một tổ chức tư vấn của công ty bất động sản lớn Mori Building, đã công bố bảng xếp hạng sức mạnh tổng thể của các thành phố trên toàn Nhật Bản, trong đó Thành phố Osaka đứng đầu trong năm thứ tư liên tiếp.
Cuộc khảo sát này được thực hiện từ năm...
Hình ảnh phổ biến nhất trong các chuyến đi công ty là “lỗi thời”...
CyberWorks (Shinjuku, Tokyo), một công ty phát triển phần mềm, đã công bố kết quả của cuộc khảo sát. Với việc ngày càng ít công ty tổ chức các chuyến du lịch công ty, nhân viên công ty bình thường nhìn nhận điều này như thế nào...
Số lượng khách du lịch đến thăm tỉnh Kyoto vào năm 2023 đạt 75,18 triệu người (tăng 13% so với năm trước), con số cao nhất từ trước đến nay. Tỉnh đã công bố điều này vào ngày 23. Con số cao nhất trước đó là 74,3 triệu vào năm 2019, trước đại dịch Corona. Các yếu tố chính được cho là sự gia tăng...
Theo báo cáo nhanh từ Cơ quan quản lý hỏa hoạn và thiên tai của Bộ Nội vụ và Truyền thông, 9.078 người đã được đưa đến bệnh viện bằng xe cấp cứu vì say nắng trong tuần tính đến ngày 21 tháng 7 năm 2024. Tính theo tỉnh, Tokyo có nhiều trường hợp nhất với 757 người, tiếp theo là Osaka với 719...
■ Khảo sát kinh tế toàn quốc của 100 công ty lớn
Khoảng một nửa số công ty cho rằng đồng yên yếu hiện nay có "tác động tiêu cực" đến nền kinh tế Nhật Bản. Đây là kết quả cuộc khảo sát của Asahi Shimbun nhắm vào 100 công ty lớn trên toàn quốc. Trong giới lãnh đạo cấp cao cũng ngày càng lo ngại...
Sự mất giá lịch sử của đồng yên đã làm tăng du lịch trong nước (du khách nước ngoài đến Nhật Bản) và giá cả tăng cao đang đẩy chi tiêu du lịch của mỗi người tăng lên.
Theo Cơ quan Du lịch Nhật Bản, chi tiêu trong nước (số liệu sơ bộ) từ tháng 4 đến tháng 6 năm 2024 tăng 73,5% so với cùng kỳ lên...
Có thể bạn sẽ thích